Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
PLESZEW

Pocz±tki osadnictwa żydowskiego w Pleszewie przypadaj± zapewne na pocz±tek XIX wieku. Według ustnych przekazów Żydzi mieli tu mieszkać już w XVI wieku, jednak te informacje nie znajduj± potwierdzenia w materiałach Ľródłowych. Autorzy wydanego w 1883 roku "Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", w czę¶ci po¶więconej historii Pleszewa w XVI i XVII w., kwestię obecno¶ci wyznawców judaizmu w tym mie¶cie skomentowali krótko: "Żydów nie cierpiano w Pleszewie". W 1699 roku wła¶ciciel miasta wydał dokument, reguluj±cy zasady pobytu Żydów w Pleszewie: "Żydów przechowywać ani im mięszkania w domach dozwalać niedopusczam. Przywie¶ć jednak dla sukienników farby albo inszych rzeczy do miasteczka niezabraniam, tak iednak aby natrzydni w miasteczku dlużey nie bawili". Pierwsi Żydzi zamieszkali na przedmie¶ciu Pleszewa, w Maliniach na pocz±tku XIX wieku. Do 1815 roku w mie¶cie żyło już około stu osób pochodzenia żydowskiego. W tym czasie w Pleszewie powstała żydowska gmina wyznaniowa, do której należeli także Żydzi z okolicznych wsi, między innymi z Brzezia, Gutowa, Gołuchowa, Kotowiecka, Kuchar, Kucharek, Marszewa i Sobótki. Pierwsza połowa XIX wieku przyniosła dynamiczny rozwój liczebny społeczno¶ci żydowskiej. Pleszewski kahał utrzymywał synagogę, mykwę i cheder. Godna podkre¶lenia jest ożywiona działalno¶ć społeczna Żydów z Pleszewa. W mie¶cie działały organizacje o charakterze dobroczynnym, takie jak: Towarzystwo Pogrzebowe i Opieki nad Chorymi Chewra Kadisza, Stowarzyszenie Opieki i Przyodziewku Ubogich Żydowskich Dzieci, Bracki Zwi±zek Aprowizacji Chorych, Zwi±zek Biednych Izraelitów. Kobiety mogły uczestniczyć w Zwi±zku Kobiet Żydowskich i Zwi±zku Panien Żydowskich.

Przełom XIX i XX wieku przyniósł spadek liczby Żydów w Pleszewie. O ile w 1871 roku w mie¶cie żyło 1.039 osób pochodzenia żydowskiego, to w 1895 roku liczba ta zmniejszyła się do 550 osób. Było to spowodowane między innymi emigracj± zarobkow± do Ameryki. Spis powszechny z 1921 roku odnotował już tylko 116 Żydów. Niestety, dostępne nam materiały Ľródłowe nie podaj± informacji o losie Żydów z Pleszewa po doj¶ciu do władzy nazistów. Z duż± doz± prawdopodobieństwa możemy przyj±ć, że w latach trzydziestych pleszewscy Żydzi stopniowo opuszczali swój sztetl, a pozostałych w mie¶cie zgładzono po wybuchu II wojny ¶wiatowej.

Cmentarz żydowski w Pleszewie powstał w 1817 roku. W lutym tego roku Żydzi zwrócili się do wła¶ciciela miasta, prosz±c o zgodę na nieodpłatne przekazanie parceli z przeznaczeniem na cmentarz. Pierwsz± pochowan± była Jitte córka Lejba, zmarła zim± 1817 roku. Pocz±tkowo granice cmentarza wyznaczał rów, póĽniej nekropolię otoczono kamiennym murem. Gmina żydowska wybudowała także dom, w którym zamieszkał dozorca cmentarza. W pobliżu synagogi znajdował się budynek domu przedpogrzebowego. Miejscowe bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza powstało w 1813 roku. Zapewne do czasu założenia cmentarza żydowskiego w Pleszewie, członkowie Bractwa pomagali przy organizacji pochówków pleszewian w oddalonym o dwadzie¶cia pięć kilometrów Jarocinie.

Wiele informacji o cmentarzu w Pleszewie zawdzięczamy wydanemu w 1909 roku opracowaniu zatytułowanemu "Z przeszło¶ci i teraĽniejszo¶ci Żydów oraz gmin żydowskich w prowincji poznańskiej na podstawie Ľródeł drukowanych i nie drukowanych". Jego współautorem jest rabin Aaron Heppner, syn Paula Heppnera - na przełomie XIX i XX wieku dozorcy cmentarza w Pleszewie i przewodnicz±cego bractwa pogrzebowego. W swej ksi±żce Heppner opisuje dzieje nekropolii, podaj±c między innymi nazwiska wielu pochowanych na tym cmentarzu osób zasłużonych dla społeczno¶ci żydowskiej.

teren cmentarza żydowskiego w Pleszewie
Pleszew - kirkut macewa z Pleszewa
Teren cmentarza żydowskiego w Pleszewie
Teren cmentarza żydowskiego w Pleszewie Jedna z zachowanych macew
Cmentarz położony jest na terenie obecnego osiedla Mieszka I. Nekropolia została zniszczona przez nazistów. Dewastacja trwała także po wojnie. Radny powiatu Pleszew, Krzysztof Szac w wypowiedzi udzielonej red. Januszowi Jarosowi z redakcji "Głosu Wielkopolskiego" stwierdził: "Cmentarz był rozkradany. Nie będę mówił, gdzie te nagrobki s±, bo na niejednej z ulic można je znaleĽć". Pragn±c± zachować anonimowo¶ć mieszkanka Pleszewa w li¶cie przysłanym do naszej redakcji, tak wspomina cmentarz z lat 50-60 tych: "Nie było już muru, tylko dół po fundamentach wzdłuż północnej i zachodniej strony, wypełniony ¶mieciami. Na terenie cmentarza nie było już żadnego nagrobka, tylko wzgórki porosłe traw±. Rosły kępy bzów i poziomki oraz drzewa li¶ciaste. W malutkim domku dozorcy, zbudowanym jakby na podwyższeniu, mieszkał pan Stolarek - prawdopodobnie przedwojenny dozorca cmentarza. Bardzo dbał o to, żeby nie bawiły się tam okoliczne dzieci. Przeganiał je natychmiast. Z cmentarza było widać doskonale panoramę Pleszewa. Ci co pamiętali cmentarz przedwojenny, mówili, że był bardzo bogato urz±dzony. Otoczony był murem, a na nagrobkach były piękne marmury. Wjazd był od strony domu pana Stolarka. W latach 50-tych na cmentarzu co roku rozbijali swój obóz Cyganie". Na cmentarzu nie ma dzi¶ macew, jego teren został wykorzystany jako boisko i ogródek jordanowski.

W ostatnim czasie Urz±d Miasta i Gminy w Pleszewie podj±ł inicjatywę urz±dzenia lapidarium, do budowy którego zostan± wykorzystane odnalezione płyty nagrobne. Obecnie - po konsultacjach władz miejskich z Naczelnym Rabinem Polski Michaelem Schudrichem, przedstawicielami Gminy Żydowskiej we Wrocławiu i Żydowskiego Instytutu Historycznego - przygotowywany jest projekt lapidarium, które stanie na cmentarzu żydowskim.

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Jacques Lahitte, Marcin Czerwiński
Zdjęcia odnalezionych macew znajdziesz na stronie www.pleszew.pl
Kliknij tu, by obejrzeć zdjęcia synagogi w Pleszewie

Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Pleszewa i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz
z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl
s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas