Jak podaje "Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust", Żydzi w Pławnie mieszkali już w XVIII wieku. W 1897 roku w miejscowo¶ci żyło 752 wyznawców judaizmu, co stanowiło 53% wszystkich mieszkańców. Podobnie jak w innych miastach, trudne warunki ekonomiczne przełomu XIX i XX wieku oraz I wojna ¶wiatowa przyczyniły się do zmniejszenia liczebno¶ci tej grupy. W 1939 roku w Pławnie mieszkało około czterystu Żydów. W pocz±tkach XX wieku w Pławnie powstała jesziwa, czyli wyższa szkoła religijna, założona przez rabina Icchaka Mordechaja Ha-Kohen Rabinowicza.

Nazizm przyniósł zagładę temu sztetl. Po zajęciu miasta przez Niemców w 1939 roku, miejscowi Żydzi zostali poddani narastaj±cym represjom. We wrze¶niu 1942 roku w Pławnie utworzono getto, w którym stłoczono około czterystu osób. Kilka tygodni póĽniej mieszkańcy getta zostali wywiezieni do obozu w Treblince, gdzie znaleĽli ¶mierć.

Żydzi z Pławna grzebali swych zmarłych na cmentarzu położonym na skraju lasu, w kierunku Zagórza. Było to także miejsce pochowku Żydów z pobliskich Gidel. Lokalizację tej nekropolii można znaleĽć na przedwojennej mapie okolic Pławna. Niewiele mamy informacji o przedwojennej historii cmentarza. Wiadomo, że wielu pobożnych Żydów pielgrzymowało do grobów pochowanych tu chasydzkich rabinów z Gidel.

Cmentarz żydowski w Pławnie został zdewastowany w czasach Holocaustu, a dzieła destrukcji dokończono po wojnie. Kamienne nagrobki oraz ogrodzenie zostały stopniowo rozebrane przez niektórych mieszkańców, a teren nekropolii zacz±ł powoli zmieniać się w nielegalny ¶mietnik i składowisko złomu.

Pod koniec lat osiemdziesi±tych działacze Towarzystwa Przyjaciół Gidel postanowili położyć kres bezczeszczeniu miejsca pochówku ich dawnych żydowskich s±siadów. W ci±gu kolejnych lat ich plany zostały skutecznie zrealizowane. Cmentarz uporz±dkowano, a z zachowanych czterech zniszczonych macew utworzono niewielkie, proste lapidarium. Obok umieszczono płytę z napisem o tre¶ci: "Miejsce pamięci spoczywaj±cych tu Żydów - mieszkańców naszej gminy. Gidle 1993" . W uroczysto¶ci odsłonięcia pomnika wzięli udział członkowie Towarzystwa Przyjaciół Gidel, przedstawiciele lokalnych władz oraz ¶rodowisk żydowskich, uczniowie i nauczyciele z miejscowych szkół.

Na terenie cmentarza zachowały się zniszczone obmurowania grobów oraz ¶lady dawnego ogrodzenia. Macewy wykorzystane do budowy pomnika pochodz± z przełomu XIX i XX wieku, w ich zwieńczeniach wyrzeĽbiono ¶wiece - symbol umieszczany na grobach żydowskich kobiet - oraz motywy ro¶linne. Przytoczmy tu tłumaczenie hebrajskiej inskrypcji, umieszczonej na jednym z tych nagrobków: "Niewiasta stara, prosta i prawa. Kobieta cnotliwa. Spo¶ród niewiast w namiotach niech będzie błogosławiona, zwlekaj±ca pożegnać szabat i spiesz±ca go powitać, d±ż±ca do jałmużny i dobroczynno¶ci. Oto nieboszczka Rywka Zisl, córka Jakowa Eliezera błogosławionej pamięci, zmarła i pochowana w dniu 11 pierwszego miesi±ca adar 5662 roku".

tekst: K. Bielawski
tłumaczenie hebrajskich inskrypcji: Wojciech Tworek
zdjęcia: Małgorzata Płoszaj
Kliknij tu, bu obejrzeć film video z tego cmentarza

Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Pławna i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.