Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
PABIANICE
     

Pierwsze wzmianki o osadnictwie żydowskim w Pabianicach pochodz± z końca osiemnastego wieku. W 1794 roku w Pabianicach żyło piętnastu wyznawców judaizmu. Ich liczba stopniowo wzrastała, sto lat póĽniej było tu już ponad pięć tysięcy Żydów, a przed wybuchem II wojny ¶wiatowej w mie¶cie mieszkało - według różnych szacunków - od 8.500 do 9.000 osób pochodzenia żydowskiego.

Jak podaje Wikipedia, Żydzi z Pabianic "zajmowali się drobnym i wielkim handlem, niektórymi rzemiosłami oraz finansami, nakładem i przemysłem. Kilka kupieckich i rzemie¶lniczych rodzin żydowskich, między innymi Baruchowie, Poznańscy, Lewiccy, doł±czyło w XIX wieku do elity przemysłowców pabianickich". W¶ród pabianickich Żydów było wielu chasydów, pozostaj±cych pod wpływem dynastii cadyków z Góry Kalwarii. W mie¶cie mieszkał też Mendele Alter, brat słynnego Gerer Rebe.

Kres pabianickiego sztetl przypadł na 1942 rok. W dniu 16 maja 1942 roku teren getta otoczyły oddziały SS. Żydzi zostali zmuszeni do przej¶cia na miejscowy stadion, gdzie dokonano selekcji, rozdzielaj±c rodziny. Ponad cztery tysi±ce osób wysłano do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. Tam znaleĽli ¶mierć w samochodowych komorach gazowych. Zdolnych do pracy przetransportowano do getta w Łodzi. Wielu zostało zabitych podczas drogi na stadion. Podczas tego "marszu ¶mierci" zginęli najsłabsi - dzieci, starcy i kaleki, chorzy i niedołężni.

Historii pabianickiego getta po¶więcony jest film dokumentalny Zbigniewa Gajzlera, zatytułowany "Sarid". Bohaterem filmu jest Aleksander Bartel, który jako dziecko mieszkał w getcie w Pabianicach. Z całej rodziny tylko on przeżył Holocaust. Zbigniew Gajzler tak mówił w jednym z wywiadów: "Zafrapowały mnie dzieje pana Aleksandra, który dzisiaj żyje w Tel Awiwie. Umówili¶my się, że opisze swoje życie, a ja nakręcę film. Pan Bartel wyst±pił w nim jako główny bohater, w tle jest getto pabianickie, jego likwidacja oraz relacje Żydów z Pabianic, którzy przeżyli i mieszkaj± teraz w różnych zak±tkach ¶wiata".

Cmentarz żydowski w Pabianicach powstał w połowie XIX wieku i jest zlokalizowany u zbiegu ul. Jana Pawła II i ul. J. ¦niadeckiego. Mimo zniszczeń i zajęcia czę¶ci terenu przez skład węgla oraz kotłownię, do dzi¶ zachowało się kilkaset macew, na wielu z nich odrestaurowano polichromie.

Wiele informacji o pabianickich Żydach można znaleĽć w ksi±żce autorstwa Romana Peski, zatytułowanej "Skazani na zagładę. Żydzi w Pabianicach 1794 - 1998", wydanej przez Oficynę "Pamięć".

Polecamy też odwiedzenie witryny internetowej We remember Jewish Pabianice

tekst: KB - www.kirkuty.xt.pl
zdjęcia: Aleksander Batorowski - Łódzkie Towarzystwo Fotograficzne

Pabianice - macewa z polichromi±
Macewa na cmentarzu żydowskim w Pabianicach
Pabianice - macewa
Macewa w Pabianicach
Cmentarz żydowski w Pabianicach Pabianice - kirkut
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas