Przez wiele lat na terenach Warmii obowi±zywał zakaz osiedlania się Żydów. Osadnictwo żydowskie rozpoczęło się tu dopiero w okresie wojen napoleońskich. W 1814 roku w Olsztynie działał już dom modlitwy, a sze¶ć lat póĽniej mieszkało tu pięćdziesięciu sze¶ciu Żydów. Pierwsza olsztyńska synagoga powstała w 1835 roku, w 1877 roku wybudowano kolejn± synagogę i dom starców. W 1895 roku Żydzi stanowili 2,7% ludno¶ci miasta (588 osób). W Olsztynie urodził się Erich Mendelsohn, jeden z najwybitniejszych architektów - nowatorów I połowy XX wieku, uważany jest za czołowego przedstawiciela ekspresjonizmu w architekturze.

Od 1938 roku rozpoczęły się szykany wobec ludno¶ci żydowskiej. Olsztyńscy Żydzi zginęli w czasie okupacji w bliżej nieznanych okoliczno¶ciach.

Najstarsza z synagog w Olsztynie została rozebrana 1992 roku; w nowszej, zbudowanej na pocz±tku XX wieku, mie¶ci się obecnie sala sportowa. Cmentarz żydowski w Olsztynie połozony jest przy zbiegu ul. Grunwaldzkiej i ul. Zyndrama z Maszkowic. Nekropolia powstała w 1818 roku, ma powierzchnię około 0,5 hektara. Cmentarz jest bardzo zdewastowany, w latach sze¶ćdziesiatych za zgod± konserwatora zabytków przekształcono go w park. Czę¶ć macew wykorzystano do budowy muru okalaj±cego taras dawnego olsztyńskiego kasyna "Casablanka" przy ul. Zamkowej oraz do umocnienia skarpy na Starym Mie¶cie. Do dzi¶ przetrwał dom przedpogrzebowy, zaprojektowany przez Ericha Mendelsohna. Budynek ten znajduje się w złym stanie.

W styczniu 2005 roku cmentarz wraz z domem pogrzebowym został przejęty przez Stowarzyszenie Borussia. Planowane jest ogrodzenie terenu nekropolii oraz renowacja domu pogrzebowego, w którym ma znaleĽć się centrum spotkań młodzieży wraz z bibliotek± i izb± pamięci olsztyńskich Żydów.

tekst: Artur Cyruk
Kliknij tu, by obejrzeć film nagrany na tym cmentarzu