Cmentarz żydowski w Oławie położony jest pomiędzy ul. Cich± (dawn± Grottkauer Strasse) a rzek± Oław±. Cmentarz zajmuje działkę geodezyjn± numer 021501 1.0003.AR 90.16 , na planie zbliżonym do rombu, o powierzchni 1239 m kw.

Grunt przeznaczony na cmentarz został zakupiony w 1816 r. przez Samuela Steinmanna - jednego z najbardziej zamożnych członków gminy żydowskiej w Oławie. Oficjalne otwarcie cmentarza nast±piło w 1818 roku. W tym czasie cmentarz znajdował się poza terenem zabudowanym, około 1,4 km na południe od centrum miasta. Przy wej¶ciu wzniesiono ceglany dom przedpogrzebowy.

Obiekt przetrwał drug± wojnę ¶wiatow± w stosunkowo dobrym stanie i uległ stopniowej dewastacji w kolejnych dekadach. Budynek domu przedpogrzebowego po 1945 r. zaadaptowano na pomieszczenia mieszkalne. W dn. 15 grudnia 1965 r. decyzj± Ministerstwa Gospodarki Komunalnej cmentarz został zamknięty dla celów grzebalnych (decyzja nr UZ-c/15/172/62). 7 marca 1977 r. cmentarz wpisano do wojewódzkiego rejestru zabytków nieruchomych (nr rej. A/3995/385/W).

Obecnie na cmentarzu znajduje się ponad 130 nagrobków - stel, kolumn, postumentów i obmurowań grobowców. Większo¶ć z nich jest uszkodzona, największe zniszczenia dotycz± wschodniej czę¶ci cmentarza, położonej od strony wej¶cia. Inskrypcje zachowały się na około 50-60 nagrobkach. Najstarsza zidentyfikowana macewa upamiętnia Bernharda (Chaima Dowa syna Arie) Breslauera, zmarłego 28 wrze¶nia 1850 r., najmłodsza - Idę Doctor, zmarł± 26 lutego 1921 roku.

Obiekt jest okresowo porz±dkowany, m.in. w 2003 r. przez uczniów Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Tadeusza Ko¶ciuszki w Oławie, w latach 2006 i 2007 przez uczniów Gimnazjum nr 13 im. Unii Europejskiej we Wrocławiu w ramach projektu Centrum Edukacji Obywatelskiej "¦lady przeszło¶ci - uczniowie adoptuj± zabytki". Z funduszy Urzędu Miasta zakupiono ogrodzenie.

W 2010 r. wojewódzki konserwator zabytków wezwał wrocławsk± filię Zwi±zku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP do przeprowadzenia kompleksowej renowacji cmentarza, m.in. naprawy ogrodzenia, wycięcia dzikiej ro¶linno¶ci, pielęgnacji drzewostanu, oraz odtworzenia układu rzędowego nagrobków. Prac nie wykonano ze względu na brak funduszy.

W 2012 r. regionalny oddział Zwi±zku Wypędzonych w Weimarze podpisał z Urzędem Miejskim w Oławie porozumienie dotycz±ce restauracji cmentarza. Projekt przygotowany przez pracownię CCI Sp. z o.o. zakłada budowę nowego ogrodzenia - w czę¶ci ażurowego, w czę¶ci w postaci muru z cegły, z przytwierdzonymi do niego nagrobkami oraz dwiema tablicami pami±tkowymi; wykonanie ozdobnej bramy, prace porz±dkowe, nasadzenia zieleni, zainstalowanie o¶wietlenia i systemu monitoringu. W ramach współpracy wrocławski oddział Zwi±zku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP zobowi±zał się do inwentaryzacji nagrobków, uporz±dkowania zieleni cmentarnej oraz opracowania programu rewaloryzacji.

W 2016 r. Urz±d Miiejski otrzymał zawiadomienie o uszkodzeniu bramy i za¶mieceniu cmentarza.

Cmentarz posiada ogrodzenie z metalowej siatki, z żelazn± bram±. Ogrodzenie jest w kilku miejscach uszkodzone, brama nie jest zamknięta. Teren porasta wysoka trawa.

Cmentarz jest własno¶ci± wrocławskiego oddziału Zwi±zku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. Księgi pochówkowe z Oławy z lat 1875-1933 znajduj± się w archiwum Muzeum Żydowskiego we Frankfurcie nad Menem (Friedhofsregister 1875-1933, sygn. PSR A252). Czę¶ciowy spis zachowanych macew można pobrać ze strony http://www.kirkuty.xip.pl/olawa_ohlau_macewy.xls.

Tekst: Krzysztof Bielawski
¬ródło:
Borkowski M., Kirmiel A., Włodarczyk T., ¦ladami Żydów. Dolny ¦l±sk, Opolszczyzna, Ziemia Lubuska,
Warszawa 2008, s. 41.
Archiwum Akt Nowych, Urz±d ds. Wyznań, sygn. 132/272, Informacja dotycz±ca cmentarzy wyznania mojżeszowego w Polsce, k. 222.
Gałuszka-Sucharska M., Pamięć ma kształt macewy , "Gazeta Powiatowa - Wiadomo¶ci Oławskie" z 21.06.2007, s. 23.
Kagankiewicz A., Projekt rewaloryzacji cmentarza żydowskiego w Oławie [online] https://chidusz.com/projekt-rewaloryzacji-cmentarza-zydowskiego-w-olawie/ [dostęp: 02.06.2017].
Kliknij tu by obejrzeć film video nagrany na tym cmentarzu