Cmentarz żydowski w Nowym Targu został założony według niepotwierdzonych danych w 1875 r., przy drodze do Gronkowa, obecnej ul. Jana Pawła II. Nekropolia zajmuje działkę o nieregularnym kształcie i powierzchni 5540 m kw.

W 1880 r. na cmentarzu pochowano chasydzkiego rabina Jakowa Jokila Hirsza syna Mordechaja Zewa Wolfa, ucznia Chaima Halberstama z Nowego S±cza, autora księgi Birkat Jakow.

Podczas drugiej wojny ¶wiatowej cmentarz stał się miejscem egzekucji. Do największej z nich doszło 30 sierpnia 1942 r., podczas likwidacji miejscowego getta. W tym dniu na cmentarzu nazi¶ci rozstrzelali według różnych Ľródeł od kilkuset do około 2000 osób. Ciała zamordowanych pochowano w zbiorowych mogiłach w miejscu kaĽni. W tym czasie rozpoczęła się dewastacja nekropolii, prowadzona zarówno przez Niemców, jak i niektórych mieszkańców Nowego Targu. Proces ten był kontynuowany także w latach póĽniejszych. Czę¶ć macew użyto do utwardzania ulic przy dawnym targowisku.

W 1990 r. Ziomkostwo Żydów z Nowego Targu i Podhala przeprowadziło na cmentarzu prace restauracyjne. Obiekt został uporz±dkowany i ogrodzony. Odsłonięty został pomnik ku czci ofiar Zagłady, na którym umieszczono tablice z napisami w językach polskim i hebrajskim o tre¶ci: "Naszym braciom męczennikom Żydom, mieszkańcom Nowego Targu i Podhala, zamordowanym przez zbrodniarzy hitlerowskim oraz zmarłym, których mogiły zostały zbezczeszczone. Niechaj pomnik ten będzie symbolem wiecznej o nich pamięci".

W 2005 r. z inicjatywy rabina Mendla Reichberga powstał projekt odbudowy ohelu na grobie Jakowa Jokila Hirsza. Plan nie został zrealizowany, udało się jedynie ustawić now± macewę.

Do dzi¶ na cmentarzu zachowało się nie mniej niż kilkadziesi±t macew z czytelnymi epitafiami, stoj±cymi na grobach m. in. Jakuba Mandla, Henryka Henocha Guttfreunda, Icchaka Arona [...], Jentl Sussman, Josefa Syropa, Wilhelma Riegelhaupta, Gizeli Herz, Israela syna [...], Juty Wolfreier córki Salomona, Samuela syna Abrahama Glucksa, Rebeki córki Abrahama, Hindy Hammerschlag, Eliezera Litmana syna Johanna Freia, Abrahama syna Barucha Silberringa, Abrahama Jehudy (Wigdera Leiba) syna Isachara Hammerschlaga, Efraima Fiszela (Fiszela Freya) syna Israela. Widoczne s± także liczne betonowe obmurowania zniszczonych grobowców. W okresie powojennym zostały obudowane i oznakowane groby ofiar egzekucji z 1942 r.

W wyniku restytucji mienia dawnych gmin żydowskich, cmentarz jest własno¶ci± Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. Teren jest ogrodzony, informację o miejscu przechowywania klucza można uzyskać pod numerami telefonu: 18 26 67 375, 606 10 84 71.

tekst: K. Bielawski
foto: Joanna Słońska
Polecamy odwiedzenie stron internetowych:
Eksploratorzy
www.sztetl.org.pl
Kliknij tu, by obejrzeć film video nakręcony na tym cmentarzu