Cmentarz żydowski w Muszynie Jewish cemetery in Muszyna

Jak podaje "Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust", pierwsi Żydzi zamieszkali w Muszynie w drugiej połowie XIX wieku. Fakt, że wielu z nich przybyło tu z Nowego S±cza sprawił, iż w miasteczku popularne były idee chasydzkie. Wydany pod koniec XIX wieku "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", opisuj±c Muszynę jako: "miasteczko ubogie, niemaj±ce żadnych urzędów prócz pocztowego i szkoły 2-klasowej" wzmiankował jednocze¶nie, iż "liczy pod szematyzmu rz±dowego z 1883 r. mieszkańców 1852, mianowicie 1660 rzymskich katolików, 38 greko-katolików i 154 izraelitów". W 1921 roku podczas spisu powszechnego żydowskie pochodzenie lub wyznanie mojżeszowe zadeklarowało 423 muszynian. Podczas drugiej wojny ¶wiatowej muszyńscy Żydzi zostali wysiedleni przez nazistów do Bobowej, Nowego S±cza, Starego S±cza i Grybowa, sk±d póĽniej trafili do obozów zagłady.

Cmentarz żydowski w Muszynie znajduje się w południowo-wschodniej czę¶ci miejscowo¶ci, przy Smarkatym Potoczku. Z centrum miejscowo¶ci można doj¶ć do niego ulic± Ogrodow± i za o¶rodkiem wczasowym Jastan kieruj±c się ¶cieżk± wiod±c± nad potokiem w kierunku Stadła. W latach dziewięćdziesi±tych cmentarz został ogrodzony płotem z żerdzi. Od strony zachodniej widoczne s± też pozostało¶ci oryginalnego muru, wzniesionego niegdy¶ z płaskich kamieni. Od strony ¶cieżki umieszczono dwie tablice. Na jednej z nich wyryto Gwiazdę Dawida oraz napis: "Cmentarz żydowski. Teren prawnie chroniony. Uszanuj miejsce spoczynku zmarłych. Renowację cmentarza wykonano ze ¶rodków Fundacji Wiecznej Pamięci. Muszyna 1995". Na drugiej tablicy zamieszczono poniższ± informację: "Cmentarz żydowski - kirkut - założony został w XIX wieku. Usytuowany jest pod lasem sosnowym, na zakręcie ul. Ogrodowej. Spo¶ród 84 płyt nagrobnych zachowanych na cmentarzu, tylko kilka grobów jest odnowionych. Reszta uległa czę¶ciowemu uszkodzeniu lub zniszczeniu. Groby s± pozostało¶ci± po Żydach zamieszkuj±cych Muszynę od czasów rozbiorów (wcze¶niej istniał zakaz osiedlania się innowierców w mie¶cie, wydany przez biskupów krakowskich, wła¶cicieli grodu). W pierwszych latach II wojny ¶wiatowej wszyscy muszyńscy Żydzi zostali wywiezieni i wymordowani w gettach w Grybowie i Bobowej".

Na terenie o powierzchni 0,3 ha przetrwało około osiemdziesięciu macew. WyraĽny jest rzędowy układ grobów oraz podział nekropolii na star± (po lewej stronie od bramy) i młodsz± czę¶ć. W¶ród traw można odnaleĽć groby ofiar Holocaustu. Dzięki zaangażowaniu prof. Leszka Hońdo z Katedry Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, wykonana została inwentaryzacja zachowanych nagrobków.

Podobnie jak na innych cmentarzach żydowskich, także tu dominuj± inskrypcje w języku hebrajskim. Pojawiaj±ce się na niektórych macewach napisy w języku polskim s± dowodem przenikania kultur i asymilacji niektórych Żydów z Muszyny. Przytoczmy tu tłumaczenie tre¶ci jednego z epitafiów: "I będzie oczyszczał synów Lewiego. Tu został pochowany m±ż prawy i szanowany. Czynił całe swoje życie czyny miłosierdzia. Swoje działania i handel prowadził sumiennie. I żył z trudu swoich r±k całe swoje życie. To jest nasz nauczyciel, pan i mistrz Menachem Mendel syn naszego nauczyciela, pana i mistrza Pesacha ha-Lewi. Zmarł w wieku 54 lat w dniu 14 ijar 694. Niech jego dusza będzie zwi±zana w węzeł życia wiecznego".

Nasz korespondent tak opisał muszyński cmentarz: "Zwiedziłem wiele kirkutów, na ich tle ten w Muszynie jest dobrze utrzymany, jest ogrodzenie i opisy. Jednak w samym mie¶cie brak jakiejkolwiek informacji o lokalizacji i doj¶ciu do cmentarza".