Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
MIELEC      

Gmina żydowska w Mielcu posiadała dwa miejsca pochówku. Pierwszy cmentarz powstał przy obecnej ul. Jadernych. W materiałach źródłowych podawane są różne daty jego założenia: XIV, XVI lub XVII wiek. W ciągu kilkuset jego istnienia dokonano na nim nie mniej niż kilku tysięcy pochówków. Na cmentarzu znajdował się ohel cadyka Jakowa Horowica syn Naftalego Horowica z Ropczyc, założyciela dynastii chasydzkiej w Mielcu, zm. 26 grudnia 1839 r. (19 tewet 5600 r.). Prawdopodobnie obok spoczęli także jego potomkowie: Jehuda syn Jakowa Horowica, zm. w 1879 r. oraz Naftali syn Jehudy, zm. 15 października 1916 r. (18 tiszri 5677 r.).

Podczas drugiej wojny światowej na rozkaz Niemców wiele nagrobków zostało wyrwanych i wykorzystanych do prac budowlanych oraz brukowania dróg i placów, między innymi do spiętrzania rzeki Wisłoki, utwardzania placu przed budynkiem Gestapo przy obecnej ul. Narutowicza czy budowy szpitala przy ul. Biernackiego. Niemcy zburzyli mur, a na cmentarzu urządzili kopalnię piasku i gliny. Od strony linii kolejowej został wzniesiony drewniany barak o wymiarach 30 x 100 m. Po zakończeniu działań wojennych z inicjatywy Lejba Sussela Feuera - przewodniczącego Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej w Mielcu - przystąpiono do grodzenia cmentarza. W 1947 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej zażądało "regulacji ogrodzenia b. cmentarza żydowskiego" w taki sposób, by nie obejmowało ono baraku zbudowanego przez Niemców, a zajętego po wojnie przez Powiatową Spółdzielnię Rolniczo-Handlową w Mielcu. Odwołanie ŻKW zostało odrzucone przez Departament Wyznaniowy Ministerstwa Administracji Publicznej, które potrzebę utrzymania magazynu na cmentarzu tłumaczyło m. in. korzystną lokalizacją przy torze kolejowym.

Na początku lat sześćdziesiątych na cmentarzu rozpoczęto budowę urzędu pocztowego. W 1962 r. Maciej Jakubowicz z Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Krakowie w liście do Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego informował: "W czasie kopania fundamentów naruszono dziesiątki grobów, a kości zebrano początkowo do 4 trumien (..). Wcześniej przekopano cmentarz spychaczem". Trzy lata później M. Jakubowicz po rozmowie ze świadkiem, grabarzem Antonim Skibą w swojej notatce służbowej napisał: "Wywrotki samochodowe, względnie konne, wywoziły ziemię z wykopów na tak zwane wysypisko i tak kości ludzkie wybierano i umieszczono w jednej skrzyni. Natomiast drugą skrzynię napełniono kośćmi ludzkimi już na terenie budowy. Następnie skrzynie te przewieziono na cmentarz katolicki celem pochowania. Skrzynie te ważyły według oceny grabarza około 200 kg każda". Kości pochowane na cmentarzu katolickim w Mielcu zostały później przeniesione na cmentarz żydowski w Nowym Sączu.

W 1989 r. członkowie Komisji Kultury Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" podjęli starania na rzecz wydobycia macew z brzegów Wisłoki. W wyniku ich wysiłków udało się odzyskać część nagrobków.

W latach 1993-1994 dzięki funduszom Racheli Sussman - mieszkanki Mielca, która w 1934 r. wyemigrowała z Polski do USA - fragment niezabudowanej działki cmentarnej o powierzchni 5804 m kw. ogrodzono stalowym płotem i uporządkowano. Z odnalezionych kilkudziesięciu fragmentów nagrobków utworzone zostało lapidarium. Rachela Sussman ufundowała także współczesny pomnik z napisem: "Pamięci pomordowanych przez hitlerowców w czasie II wojny światowej obywateli polskich narodowości żydowskiej, mieszkańców Mielca i okolic. Fundator Rachela Sussman 1993 ". W 2008 i 2010 r. na cmentarz przewiezione zostały kolejne macewy, odnalezione w różnych punktach miasta.

13 marca 2012 r. do Mielca przyjechał Duvid Singer, przedstawiciel bobowskiej wspólnoty chasydzkiej z Brooklynu. Podczas spotkania z dyrektorem Samorządowego Centrum Kultury w Mielcu Jackiem Tejchmą i naczelnikiem Inżynierii Miejskiej Tadeuszem Siemkiem rozmawiano o możliwości odszukania i oznakowania zniszczonych grobów cadyków z dynastii Horowitzów. Według relacji starszych mieszkańców Mielca, obecnie w miejscu ohelu znajduje się brama wjazdowa urzędu pocztowego. W sierpniu 2013 r. kontynuowano poszukiwania miejsc pochówków cadyków.

Drugi cmentarz żydowski w Mielcu założono w XIX w. w pobliżu obecnej ul. Traugutta 9c. Również ta nekropolia została zdewastowana, a po wojnie na części terenu zbudowano garaże i urządzono bazę transportową. Obecnie działka cmentarna o powierzchni 6411 m kw i przybliżonych wymiarach 180 x 20 x 50 jest ogrodzona, porośnięta gęstymi krzewami i wysoką trawą. Na niewielkim pagórku w centralnej części cmentarza znajduje się zbiorowa mogiła ofiar Zagłady z pomnikiem wzniesionym około 1946 r. przez ocalałych z Zagłady mielczan. Na pomniku wyryto napis o treści: "Pamięci trzystu Żydów, ofiar barbarzyństwa hitleryzmu w latach 1939-1945. Cmentarz żydowski założony przez gminę żydowską w Mielcu, zniszczony w latach 1939-1945 przez hitlerowców". U stóp pomnika znajduje się kilka betonowych płyt z nieczytelnymi napisami. W latach 1990-1991 pomnik poddano pracom konserwatorskim.

Miejsca przechowywania kluczy do bram obu cmentarzy nie ustalono.

tekst: K. Bielawski
Polecamy odwiedzenie poniższych stron internetowych:
Wirtualny Sztetl
Księga Pamięci Mielca
Shtetlinks - Mielec

Stary cmentarz (ul. Jadernych)
Mielec - cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski
foto: Mirosław A. Perdak foto: Mirosław A. Perdak foto: Mirosław A. Perdak foto: Mirosław A. Perdak
Mielec - cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski
foto: Mirosław A. Perdak foto: Mirosław A. Perdak foto: Krzysztof Bielawski foto: Mirosław A. Perdak
Mielec - cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski
foto: Mirosław A. Perdak foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski
Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski
foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski
Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski
foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski
Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - stary cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski
foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski
Nowy cmentarz (ul. Traugutta)
Mielec - cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski
foto: Krzysztof Bielawski foto: Mirosław A. Perdak foto: Mirosław A. Perdak foto: Krzysztof Bielawski
Mielec - cmentarz żydowski Mielec - cmentarz żydowski
foto: Mirosław A. Perdak foto: Mirosław A. Perdak foto: Krzysztof Bielawski foto: Krzysztof Bielawski
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Mielca i ich nekropoliach.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają te cmentarze z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas