Cmentarz żydowski w Magnuszewie Jewish cemetery in Magnuszew

Rozwój osadnictwa żydowskiego w Magnuszewie (w języku jidysz: Magnaszew) datuje się na okres po trzecim rozbiorze Polski. W 1827 roku żyło tu 330 osób wyznania mojżeszowego, co stanowiło 33% mieszkańców. Niemal sto lat póĽniej, spis powszechny z 1921 roku odnotował 731 Żydów (46,6% ludno¶ci miasta). Według zapisków lokalnego kronikarza p. Gutkowskiego, w 1913 roku w Magnuszewie mieszkało 3.206 osób, w tym aż 1.702 pochodzenia żydowskiego. W¶ród Żydów Magnuszewa wielu było zwolennikami idei chasydyzmu.

Żydowska gmina wyznaniowa istniała w latach czterdziestych XIX wieku i posiadała drewnian± bóżnicę, cheder, mykwę oraz cmentarz. W 1892 roku rozpoczęto budowę kolejnej synagogi, a w 1896 roku - murowanej mykwy.

Przed wybuchem II wojny ¶wiatowej w mie¶cie mieszkało około siedmiuset Żydów. Wraz z ludno¶ci± żydowsk± z pobliskich miejscowo¶ci stłoczono ich w getcie utworzonym w dzielnicy Paciejów. We wrze¶niu 1942 roku magnuszewscy Żydzi zostali deportowani do getta w Kozienicach, sk±d póĽniej trafili do obozu zagłady w Treblince.

Cmentarz żydowski w Magnuszewie został założony w XIX w. i znajduje się kilkaset metrów za cmentarzem katolickim i zniszczonym cmentarzem ewangelickim. Można doj¶ć do niego skręcaj±c w poln± drogę za stacj± paliw przy ul. Warszawskiej 4. Po doj¶ciu do lasu należy odszukać ¶cieżkę wiod±c± w praw± stronę. Cmentarz żydowski znajduje się na skraju lasu. W wyniku dewastacji w latach drugiej wojny ¶wiatowej oraz w okresie po wyzwoleniu, na cmentarzu nie zachowały się żadne nagrobki. Jak twierdz± mieszkańcy Magnuszewa, czę¶ć macew wrzucono do sadzawki, znajduj±cej się pomiędzy cmentarzem żydowskim i ewangelickim. Wiadomo też, że pobliska spółdzielnia próbowała zaanektować plac cmentarny - w wyniku przeprowadzonych prac niwelacyjnych widoczne s± ludzkie ko¶ci, wydobyte z rozkopanych grobów. Granice nekropolii s± nieczytelne. Teren cmentarza porastaj± trawa i krzaki.

Kilka lat temu Marek Drapała, prezes Klubu Miło¶ników Ziemi Magnuszewskiej odnalazł kilka macew, które służyły jako utwardzenie podjazdu do młyna przy ul. Warszawskiej. Kilka innych nagrobków zabezpieczono w magazynie należ±cym do Urzędu Gminy w Magnuszewie.

tekst: K. Bielawski
Bibliografia: Adam Penkalla, "Żydowskie ¶lady w województwie kieleckim i radomskim"
Kliknij tu, by obejrzeć film video, nakręcony w 2003 r. na cmentarzu żydowskim w Magnuszewie
Dział o cmentarzu w Magnuszewie przygotowano
przy wsparciu ze strony San Francisco Bay Area Jewish Genealogical Society