Nieznana jest data założenia cmentarza żydowskiego w Lubrańcu (w języku jidysz: Lubrenck). Być może istniał już pod koniec XVII wieku, kiedy to - jak podaje "Encyclopedia Judaica" - powołano do życia gminę żydowsk± w Lubrańcu. Bardziej prawdopodobne jest, że nekropolia powstała pod koniec osiemnastego wieku, na mocy przywileju, w którym król Stanisław August zagwarantował miejscowym Żydom "wolno¶ć" budowy "bóżnicy, szkoły, kierchalu".

Nekropolia położona jest pomiędzy drogami wiod±cymi do Izbicy i Topólki, na niewielkim wzniesieniu, zwanym przez mieszkańców Brzezin±. Wiadomo, że przed wojn± grunt cmentarny obejmował powierzchnię ok. 1,7 ha, z czego 0,46 ha traktowano jako rezerwę. Na skraju cmentarza znajdowały się zabudowania, służ±ce jako dom przedpogrzebowy i mieszkanie stróża. Teren był czę¶ciowo ogrodzony.

Podczas drugiej wojny ¶wiatowej na cmentarzu nazi¶ci dokonywali egzekucji osób pochodzenia żydowskiego - między innymi w lipcu 1941 r. rozstrzelano tu Hersza Frankenberga i członków jego rodziny. Groby ofiar pozostaj± nieoznaczone. W latach Zagłady Niemcy zniszczyli cmentarz, a dzieła destrukcji dokonali niektórzy mieszkańcy, kradn±c płyty nagrobne i wykorzystuj±c je do utwardzania podwórzy i do prac budowlanych. Widoczne do dzi¶ ¶lady okopów ¶wiadcz±, że w czasie wojny cmentarz był miejscem walk.

Przez ostatnie kilkadziesi±t lat na cmentarzu nie było nagrobków. Na pocz±tku lat dziewięćdziesi±tych odnaleziono jedn± z macew i zabezpieczono w Miejsko-Gminnym O¶rodku Kultury. W 2008 r. podczas prac drogowych odkryto kolejne płyty nagrobne, pochodz±ce z cmentarza żydowskiego. W 2010 r. na cmentarzu wzniesiono lapidarium w formie ¶ciany płaczu, do budowy której wykorzystano fragmenty odnalezionych macew. Tuż obok ustawiono pomnik z napisem: "Pamięci Żydów spoczywaj±cych na tym cmentarzu. Niech dusze ich będ± zwi±zane w wieniec życia wiecznego. Lubraniec 2010".

tekst: K. Bielawski
Bibliografia: W. Kubiak "Żydzi w Lubrańcu"

foto: Sławomir Topolewski

foto: Sławomir Topolewski

foto: Sławomir Topolewski