Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
LUBLINIEC  

Początki osadnictwa żydowskiego w Lublińcu przypadają na XVIII wiek. Wiadomo, że 1861 r. w mieście żyło 432 wyznawców judaizmu. Na przełomie XVIII i XIX wieku ukonstytuowała się samodzielna gmina wyznaniowa, która wkrótce wybudowała synagogę oraz założyła cmentarz. Emigracja z przełomu XIX i XX w. oraz I wojna światowa spowodowały spadek liczebności lublinieckich Żydów. Po odrodzeniu II Rzeczypospolitej w Lublińcu było już tylko kilka rodzin żydowskich. Po wybuchu II wojny światowej gmina żydowska została rozwiązana, a jej członkowie podzielili tragiczny los polskich Żydów.

Warto wiedzieć, że z Lublińcem związana była Edyta Stein - Żydówka, która przeszła na katolicyzm, a później wstąpiła do klasztoru i przyjęła zakonne imię Teresy Benedykty od Krzyża. Podczas II wojny światowej zginęła w obozie w Oświęcimiu. W dniu 1 maja 1987 r. została beatyfikowana, rok później kanonizowana i ogłoszona przez papieża Jana Pawła II patronką Europy.

Dziś o obecności Żydów w Lublińcu przypomina zniszczona nekropolia, położona przy ul. 11 Listopada. W opublikowanym na łamach "Gazety Częstochowskiej" artykule zatytułowanym "Smutny relikt" Liliana Mzyk, autorką Regionalnej Ścieżki Edukacyjnej "Lubliniec - Śladami Edyty Stein" oraz Jan Fikus, badacz dziejów Lublińca tak opisują historię tej nekropolii: "W roku 1845 gmina żydowska (....) weszła w posiadanie za cenę 20 talarów "placu pogrzebowego o wymiarach 15 x 12 prętów (1 pręt = ok. 3,5 m) wydzielonego z terenu lasu miejskiego". Do placu tego prowadziła droga wśród lasu. W roku 1865, gmina dokupiła od miasta dalszy teren o powierzchni 118 prętów kwadratowych, płacąc za niego 38 talarów i 20 srebrnych groszy. Na terenie (....) cmentarza wybudowano budynek parterowy, istniejący do dzisiaj, w którym mieściły się: kaplica, kostnica, pomieszczenie rytualnych obmywań, pomieszczenie na sprzęt a także mieszkanie dla grabarza. Teren cmentarza otoczono murem z czerwonej cegły z dwiema bramami, także istniejącymi do dnia dzisiejszego, gdzie jedna przeznaczona była do wprowadzania zwłok do pomieszczeń sakralnych natomiast drugą uczestnicy ceremonii pogrzebowych opuszczali cmentarz. Cmentarz podzielono na trzy parcele, bowiem osobno chowano dzieci, dostojników żydowskich i pozostałych. W przeciągu 100 lat istnienia cmentarza pochowano tutaj 1.117 zmarłych wyznania mojżeszowego. Wśród nich spoczęli dziadkowie Edyty Stein: Adelajda Courant z d. Buchard (zm. w 1883) oraz Salomon Courant (zm. w 1898), także starsi bracia Edyty: Emst (urodzony w 1890 r. w Gliwicach, zmarły w 1892 r. w Lublińcu) i Richard (zmarły w 1887 r. w wieku 7 dnia)".

Po wojnie nekropolia stopniowo popadała w zapomnienie i niszczała. Teren cmentarza wydzierżawiono Lidze Obrony Kraju, która w tym miejscu urządziła ośrodek nauki jazdy. Na początku lat siedemdziesiątych ówczesna gmina żydowska zrzekła się praw do terenu nekropolii, a władze wykreśliły ją z ewidencji cmentarzy. Mieszkańcy wspominają, że w 1972 r. pewien człowiek, używając trzech ciągników z przyczepami, wywiózł najcenniejsze nagrobki, wykonane z marmuru i granitu. Pod koniec lat osiemdziesiątych na terenie cmentarza postawiono niewielki pomnik, do budowy którego wykorzystano fragmenty ocalałych macew. Na jego szczycie umieszczono Gwiazdę Dawida. Odremontowano także kaplicę grobową rodziny Koenigsbergów i umieszczono na niej tablicę z napisem: "Miejsce po cmentarzu żydowskim z XIX wieku". Począwszy od lat dziewięćdziesiątych, sprawa zdewastowanej nekropolii znów stała się głośna w mediach. Ich ton oddają już same tytuły: "Kiedyś cmentarz, dziś plac manewrowy", "Parkowanie na Żydach", "Cmentarz, którego nie ma", "Smutny relikt". Dziesiątki macew były rozrzucone w nieładzie, a samochody manewrowały na grobach zmarłych.

Jesienią 2007 roku władze miasta postanowiły położyć kres profanacji. W ostatnich miesiącach cmentarz został uporządkowany. Więcej informacji o tej cennej inicjatywie można znaleźć w artykule red. Jarosława Sobkowskiego, zatytułowanym "Samochody przestaną jeździć między grobami".


tekst: K. Bielawski
Kliknij tu, by obejrzeć film video nakręcony na terenie cmentarza w Lublińcu

Cmentarz żydowski w Lublińcu przed rozpoczęciem prac porządkowych
zdjęcia: Małgorzata Płoszaj
Cmentarz żydowski w Lublińcu w styczniu 2009 r.
zdjęcia: Sylwin Bechcicki
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Lublińca i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe jest wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas