Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ŁOWICZ  
Żydzi łowiccy pocz±tkowo chowali swych zmarłych na cmentarzach w Sobocie i Sochaczewie. Wiemy jednak, że już pod koniec XVIII wieku podejmowali starania o założenie własnej nekropolii. W 1797 roku czterej Żydzi z Łowicza uzyskali prawo osiedlenia się w mie¶cie, zobowi±zuj±c się jednocze¶nie do ponoszenia pewnych opłat, w tym także trzech talarów za założenie cmentarza. Z nieznanych nam przyczyn zapis ten pozostał martwy i jeszcze w 1824 roku urzędnicy Komisji Województwa Mazowieckiego nakazywali "iżby starozakonni m. Łowicza nie na cmentarzu miasta Soboty, lecz m. Sochaczewa, jako własnej parafii, grzebali się". Ostatecznie cmentarz żydowski w Łowiczu powstał w 1829 roku - niektóre Ľródła podaj± 1830 r. - na gruncie o wielko¶ci jednej morgi, podarowanym przez Wielkiego Księcia Konstantego, w pobliżu wsi Zagórze.
Łowicz - Rodzina Wołkowiczów przy nagrobku Joela Wołkowicza, 1930 r.
Rodzina Wołkowiczów przy nagrobku Joela Wołkowicza, 1930 r. (zdjęcie ze zbiorów Yoela Drori)

W Księdze Pamięci Łowicza nieznany autor wspomina legendę zwi±zan± z cmentarzem. Poniżej przytaczamy jej fragmenty: "W moim dzieciństwie, około 1890 roku, Żydzi opowiadali legendę o pewnym łowickim krawcu, miło¶niku tabaki, imieniem Jankiel. Otóż człowiek ten nagle zachorował i wkrótce umarł. Jako że u Żydów jest zwyczaj chowania zmarłego w dniu zgonu, ¦więte Bractwo tego samego dnia rano dokonało tahary, owinęli go w całun, włożyli do trumny i zabrali do Bratkowic, by go pogrzebać. Micwa uczestniczenia w pogrzebie była bardzo powszechna w tamtych czasach. Kiedy gmina żydowska była jeszcze bardzo młoda, automatycznie wszyscy jej członkowie szli w kondukcie pogrzebowym. I zdarzyła się przedziwna rzecz: kiedy kondukt znajdował się po¶rodku Nowego Rynku przed wjazdem do tzw. uliczki zmarłych, nagle nieboszczyk poruszył się na karawanie i odsuwaj±c czarne przykrycie, zawołał na głos: ,,Oj, przydałaby się szczypta tabaki..." Czę¶ć uczestników pogrzebu stanęła z otwartymi ustami ze zdumienia, innych ogarn±ł prawdziwy strach. Nieboszczyk znowu się położył i leżał dalej pod czarnym przykryciem. Dopiero wtedy kondukt znowu ruszył" (przedruk za: "Tam był kiedy¶ mój dom ... Księgi pamięci gmin żydowskich", oprac: M. Adamczyk-Garbowska, A. Kopciowski, A. Trzciński, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009)

Podczas drugiej wojny ¶wiatowej nekropolia została zniszczona przez nazistów, którzy macewy wykorzystali do prac przy regulacji brzegów Bzury. W czasach PRL czę¶ć płyt nagrobnych została wmurowana w pomnik Wdzięczno¶ci Armii Radzieckiej na łowickim Starym Rynku. W 1993 roku wykonano prace restauracyjne na terenie nekropolii, podczas których uporz±dkowano cmentarz, a zachowane macewy ustawiono w równych rzędach.

foto: Bernard Bookey
Dzi¶ na powierzchni około dwóch hektarów znajdziemy kilkaset macew, charakteryzuj±cych się artyzmem wykonania. Na ich licach umieszczono tak charakterystyczne dla żydowskiej sztuki sepulkralnej symbole: księgi, ¶wiece, złamane drzewa, korony, lwy i jelenie. W kartotece Żydowskiego Instytutu Historycznego znaleĽli¶my poniższ± notatkę, opisuj±c± łowicki beit-kwarot: "¦rodkow± czę¶ć cmentarza, opadaj±c± ku wschodowi, zajmuj± macewy z szarego piaskowca o tradycyjnych kształtach. Poniżej, za nimi znajduj± się symboliczne grobów Żydów pomordowanych w czasach okupacji. Najwyżej położon±, północno-zachodni± czę¶ć nekropolii zajmuj± groby o uniwersalnych kształtach obelisków, wymodelowanych w piaskowcu skał, pni drzew, pochodz±ce z końca XIX i pocz±tków XX wieku. Nieliczne nagrobki z okresu powojennego wykonane s± z cementu i lastryko. Szczególn± warto¶ć artystyczn± posiadaj± tradycyjne macewy z drugiej i trzeciej ćwierci XIX wieku, bogato zdobione motywami ro¶linnymi i elementami architektonicznymi. Umieszczone w górnej czę¶ci płyt płaskorzeĽbione przedstawienia symboliczne charakteryzuje bogactwo tre¶ci, barokowa dekoracyjno¶ć i swoboda form". Uważny obserwator z pewno¶ci± dostrzeże nagrobki, które niegdy¶ tworzyły lico pomnika ku czci Armii Czerwonej. Na rewersach tych macew wci±ż widoczne s± wyrzeĽbione radzieckie, pięcioramienne gwiazdy oraz wojskowe płaszcze i pasy. Przy bramie znajduje się niewielki ceglany budynek, pełni±cy niegdy¶ funkcję domu przedpogrzebowego.
Łowicz - nagrobek
Nagrobek Cwi syna Jakuba, zmarłego 3 siwan 5599 roku (1839 roku) Łowicz - macewa
Łowicz - macewa z zachowan± czę¶ciowo polichromi±
foto: K. Bielawski

Cmentarz zlokalizowany jest trzy kilometry od centrum miasta, przy ul. Łęczyckiej. Klucz do bramy cmentarnej znajduje się w Urzędzie Miejskim (Stary Rynek 1, tel. 46 830 91 51, 830 91 52).

Słowa uznania należ± się osobom opiekuj±cym się cmentarzem - rozległy teren jest utrzymany we wzorowym porz±dku.

tekst: K. Bielawski
Księgę Pamięci Łowicza znajdziesz tutaj
Polecamy odwiedzenie strony internetowej www.sztetl.org.pl

Cmentarz żydowski w Łowiczu w obiektywie Zbigniewa Nowaka
Łowicz - kirkut macewy na cmentarzu żydowskim w Łowiczu
nagrobek na cmentarzu żydowskim w Łowiczu macewa z jeleniami ¶wiece na macewie
Łowicz - macewy kirkut w Łowiczu cmentarz żydowski w Łowiczu
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Łowicza i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas