Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ŁOSICE
   

Cmentarz żydowski w Łosicach położony jest przy obecnej ul. Piłsudskiego, w s±siedztwie dworca PKS nad Toczn±. Cmentarz został utworzony na mocy przywileju wydanego przez króla Jana III Sobieskiego w dniu 30 maja 1690 roku. Akt ten zezwalał ludno¶ci żydowskiej na osiedlanie się w Łosicach, a także "aby (.....) Okopisko swoie w tymże Miasteczku mieli". Pierwsze wzmianki o funkcjonowaniu nekropolii pochodz± z 1734 roku. Podczas II wojny ¶wiatowej nekropolia została zniszczona przez nazistów. Nagrobki wykorzystano do budowy dróg, czę¶ć z nich użyto do utwardzenia podwórka posesji zajętej przez Niemców na posterunek żandarmerii. Po wojnie Żydzi wywodz±cy się z Łosic bezskutecznie zabiegali o odzyskanie płyt nagrobnych i przeniesienie ich na teren cmentarza. W latach sze¶ćdziesi±tych planowano budowę pomnika z wykorzystaniem macew, jednak pomysły te nie zostały zrealizowane. W miejscu zniszczonego cmentarza lokalne władze utworzyły Park XX-lecia. Teren zadrzewiono, wzniesiono też estradę i przez kolejne lata organizowano w tym miejscu festyny oraz zabawy taneczne. Występowały tu czołowe gwiazdy polskiej sceny rozrywkowej. Na grobach dawnych żydowskich mieszkańców Łosic urz±dzono także ogródek jordanowski. Rozmowy o restauracji cmentarza toczono w latach osiemdziesi±tych, w sprawę zaangażowani byli między innymi członkowie Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łosickiej oraz pracownicy Żydowskiego Instytutu Historycznego. Przełom nast±pił dopiero w 2001 roku. Dzięki naciskom Żydów pochodz±cych z Łosic - między innymi Warrena Grynberga, Viktora Levina, Izaaka Ajzenberga - przy współudziale Normana Weinberga z organizacji "Polsko-Żydowski Projekt Odnowy Cmentarzy Żydowskich w Polsce" udało się odzyskać zachowane macewy. W sierpniu 2003 roku burmistrz miasta oraz nowy wła¶ciciel posesji, na której w czasie wojny złożono płyty nagrobne, podpisali ugodę ze stron± żydowsk±. Już w kolejnym miesi±cu rozpoczęto wydobywanie macew, które następnie przewieziono na teren przedsiębiorstwa "Kom-Gaz".

W ci±gu kolejnych lat ¶rodowiska żydowskie prowadziły zbiórkę funduszy koniecznych do budowy lapidarium. W listopadzie i grudniu 2007 r. cmentarz został ogrodzony. Przewieziono tu odzyskane macewy, z których około trzydziestu ustawiono pionowo tuż przy wej¶ciu. Dalszych kilkadziesi±t wmurowano w wewnętrzn± stronę ogrodzenia. Na cmentarzu pozostaje jeszcze kilkaset macew niewykorzystanych w projekcie. Lapidarium zostało zaprojektowane przez Tadusza Kulasa, architekta z Politechniki Warszawskiej. Wykorzystano w nim betonow± platformę, która pełniła rolę podwyższenia dla orkiestry w latach, gdy w parku-cmentarzu odbywały się plenerowe zabawy. Najstarsze zachowane nagrobki pochodz± z pierwszej połowy XIX wieku.

W dniu 20 maja 2008 r. odbyła się uroczysto¶ć reedykacji cmentarza. W ceremonii udział wzięli między innymi: Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich, ambasadorzy USA i Izraela, przedstawiciele władz lokalnych, Kancelarii Prezydenta RP oraz ko¶cioła, a także mieszkańcy Łosic.

Łosice Łosice Łosice
Łosice Łosice Łosice
Łosice Łosice Łosice

To, co wyróżnia cmentarz żydowski w Łosicach i jednocze¶nie czyni go niezwykle cennym zabytkiem, to oryginalne polichromie nagrobków. Przytoczmy tu wypowiedĽ znanego badacza polskich judaików, Tomasza Wi¶niewskiego: "Cech± charakterystyczn± cmentarzy małomiasteczkowych było kolorowanie macew. Zakłady kamieniarskie współpracowały z warsztatami malarskimi. Nagrobki były złocone i kolorowane. (...) Na macewach malowanych przeważały barwy złote, czarne, żółte, niebieskie i czerwone. Kolorystyka przyszła zapewne z bogatej tradycji malowania wnętrz - zwłaszcza drewnianych bóżnic". Zbiór macew z łosickiego cmentarza jest wyj±tkowy nie tylko na skalę regionu. Ich pastelow± kolorystykę znawcy porównuj± z obrazami Marca Chagalla, artysty pochodz±cego z żydowskiej rodziny z Witebska. Jest to najliczniejsza kolekcja żydowskiej sztuki kamieniarskiej na południowym Podlasiu.

tekst: K. Bielawski, Rafał Zubkowicz
zdjęcia: Rafał Zubkowicz
Polecamy odwiedzenie strony internetowej
"We remember Jewish Łosice!"
oraz Księgi Pamięci Łosic
Wiele informacji o historii Żydów w Łosicach można znaleĽć
w opracowaniu autorstwa Anety ¦redzińskiej, zatytułowanym:
"Życie codzienne miasteczka Łosice w XVII-XVIII wieku"
Więcej zdjęć z cmentarza w Łosicach znajdziesz
na stronach www.bagnowka.com oraz www.ukleja.eu
Kliknij tu, by obejrzeć film video, nakręcony na cmentarzu w Łosicach

Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Łosic i ich nekropolii. Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas