Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
KSIĄŻ WIELKI      

Cmentarz żydowski w Książu Wielkim zlokalizowany jest przy ul. Szewskiej. Data założenia nekropolii nie jest znana - nieżyjący już badacz polskich judaików Adam Penkalla w swojej książce pod tytułem "Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim" podaje, że cmentarz powstał zapewne w okresie przedrozbiorowym, a z całą pewnością istniał w połowie XIX wieku - z tego okresu zachowały się archiwalne spisy nieruchomości miejscowej gminy żydowskiej, wzmiankujące drewniany budynek domu przedpogrzebowego wraz z mieszkaniem grabarza i "trupiarnią".

Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu naziści dokonywali egzekucji osób pochodzenia żydowskiego. Jerzy Żelaskiewicz w książce "Na Ziemi Wielkoksiąskiej" opisuje dwa takie wydarzenia, do których doszło w 1942 roku, po likwidacji miejscowego getta: "Którejś wrześniowej niedzieli granatowi policjanci przyprowadzili do Adolfa Hubnera dwie młode Żydówki. Ten, na oczach wielu mieszkańców Książa, zastrzelił je na kirkucie. W kilka dni później Niemcy złapali 17 Żydów, w tym 5 kobiet. Wszystkich w nocy zamordowali żandarmi. (.....) Zamordowanych Żydów pogrzebano w jednym grobie". Jesienią 1942 roku na rozkaz władz okupacyjnych rozpoczęto likwidację cmentarza. Płyty nagrobne wyrwano i wykorzystano do budowy chodników.

Prawdopodobnie kilkanaście lat temu na cmentarzu przeprowadzono prace restauracyjne, w ramach których między innymi wzniesiono metalowe ogrodzenie. Obecnie cmentarz porastają wysokie zarośla, w których czasem azyl znajdują amatorzy tanich trunków. Brak jest wzmiankowanego przez uprzednio cytowanego Adama Penkallę stosu około dwudziestu pięciu macew. Przy bramie można odnaleźć jedyny zidentyfikowany przez naszych korespondentów nagrobek. Współpracującym z naszą witryną tłumaczom języka hebrajskiego - Urszuli Frymus oraz Wojciechowi Tworkowi - na podstawie zdjęcia udało się odczytać na fragmenty wyrytej na macewie inskrypcji: "Skromna [....] córka [....] zmarła w [....] miesiącu nisan 661 roku. [....] Niech dusza jej będzie związana wieniec życia wiecznego". (5561 r. - 1901 r.) Na terenie nekropolii znajduje się współcześnie wystawiony pomnik ofiar Holocaustu - umieszczono na nim hebrajski napis o treści: "Matka, pani Dina córka pana Alte Jakowa; brat Szyja Lejb syn Menachema Mendla (niech B-g pomści jego krew); Alte Jakow syn Menachema Mendla (niech B-g pomści jego krew); Abraham Mosze syn Menachema Mendla (niech B-g pomści jego krew). To jest macewa ku czci wszystkich błogosławionych (niech B-g pomści ich krew), którzy są pochowani na tym cmentarzu, sprofanowanym przez barbarzyńców. Niech dusze ich będą związane w wieniec życia wiecznego. Pomnik ufundowany przez Chaima Meira Lipmana, ku pamięci błogosławionych zabitych podczas tych strasznych lat. Ojciec Menachem Mendel syn pana Abrahama Lipmana, zmarł w wigilię święta Jom Kipur 5702 roku*. Niech dusza jego będzie związana w wieniec życia wiecznego" (tłum: Menashe Zugman, *5702 r. - 1942 r.). Brama wejściowa jest zamknięta zardzewiałą kłódka. Na cmentarz można dostać się korzystając z uprzejmości właścicieli pobliskiej posesji, od strony której ogrodzenie nekropolii jest częściowo zniszczone.

tekst: K. Bielawski
Kliknij tu, by obejrzeć film video nakręcony na tym cmentarzu
Kliknij tu. by obejrzeć archiwalne zdjęcie,
wykonane na cmentarzu w Książu Wielkim
"Księgę Pamięci Książa Wielkiego" znajdziesz tutaj

Książ Wielki - kirkut Książ Wielki - tablica na kirkucie Książ Wielki - macewa Książ Wielki - tablica na kirkucie
foto: Mirosław Pogoń foto: Mirosław Pogoń foto: Małgorzata Płoszaj foto: Mirosław Pogoń
Książ Wielki - tablica na kirkucie Książ Wielki - nagrobek na cmentarzu żydowskim Książ Wielki - tablica na kirkucie Książ Wielki - tablica na kirkucie
foto: Mirosław Pogoń foto: Małgorzata Płoszaj foto: Mirosław Pogoń foto: Małgorzata Płoszaj
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Książa Wielkiego i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.

Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.

strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas