Jak podaje Adam Penkalla w swej ksi±żce Żydowskie ¶lady w województwie kieleckim i radomskim, cmentarz żydowski w Końskich (w języku jidysz: Kinsk) powstał zapewne w XVII w. Nekropolia została założona w północno-zachodniej czę¶ci miejscowo¶ci, poza obszarem zabudowanym, u zbiegu dzisiejszych ulic Staszica i Wjazdowej. Wiadomo, że z czasem na cmentarzu wzniesiono dwa budynki, z których jeden pełnił funkcję domu pogrzebowego. W pocz±tkach XX wieku teren cmentarny poszerzono, a jego powierzchnia w 1925 r. wynosiła 2 ha.

Podobnie jak inne nekropolie wyznania mojżeszowe, także cmentarz w Końskich został zniszczony podczas drugiej wojny ¶wiatowej, a na jego terenie Niemcy dokonywali egzekucji Żydów i Polaków, między innymi więĽniów z aresztu przy ul. Jatkowej. Na polecenie niemieckiego zarz±dcy miasta Żydzi zostali zmuszeni do rozbijania nagrobków. Pozyskany w ten sposób kamień wykorzystano do prac budowlanych, między innymi do budowy tuczarni dla ¶wiń czy też wieży w Modliszewicach. Jak wynika z dokumentów przechowywanych w Żydowskim Instytucie Historycznym im. E. Ringelbluma w Warszawie, w latach 90-tych czę¶ć potłuczonych płyt nagrobnych sprzedano najprawdopodobniej jednemu z mieszkańców wsi Kazanów.

Jeszcze dzi¶ w Końskich oraz w pobliskich miejscowo¶ciach można odnaleĽć zabudowania z tkwi±cymi w ich ¶cianach odłamkami macew. Oficjalnie cmentarz został zamknięty przez władze w 1965 r., a jego teren czę¶ciowo zabudowano.

foto: Sławomir Chwa¶ciński

W wyniku dewastacji, do dzi¶ na cmentarzu nie zachowały się jakiekolwiek ¶lady nagrobków. O tym, jak miejsce pochówku Żydów z Końskich wygl±dało przed wojn±, wiemy dzięki zachowanym archiwalnym zdjęciom, umieszczonym w ekspozycji Izby Pamięci i Tradycji Ziemi Koneckiej.

W 2008 roku pracownicy Izby zabezpieczyli tablicę nagrobkow± z dawnego cmentarza żydowskiego. Jest to płyta z czarnego granitu, zachowana w bardzo dobrym stanie. Wyryto na niej hebrajsk± inskrypcję o tre¶ci: "Tu pochowany błogosławiony i ukochany, człowiek dobrego serca i czystej duszy, poważany, szanowany i bogobojny Jakub Szraga syn Eliezera ha-Lewi Lewin. Zmarł w dniu 2 adar roku 691. Niech dusza jego będzie zwi±zana w wieniec życia wiecznego" (2 adar 5691 - 19 lutego 1931 r., tłum. M. Pelta & K. Bielawski).

Warto wiedzieć, że na cmentarzu żydowskim w Łodzi znajduje się ohel cadyka z Końskich - Dawida syna Pinchasa Rabinowicza, wnuka ¦więtego Żyda Jakowa Icchaka z Przysuchy.

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: M. Pelta
Bilbliografia:
Grażyna Dymerska, Żydzi koneccy, Końskie 1998
Adam Penkalla, Żydowskie ¶lady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992