Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
KOMARÓW OSADA

Komarów Osada to niewielka miejscowo¶ć gminna, położona ponad dwadzie¶cia kilometrów na południowy wschód od Zamo¶cia. Dokładna data uzyskania praw miejskich nie jest znana, wiadomo jednak, że Komarów posiadał je w XVIII wieku. Okolice Komarowa przeszły do historii jako arena największej konnej bitwy w XX-wiecznej Europie i zarazem ostatniej z udziałem konnicy - w dniu 31 sierpnia 1920 r. polskie wojska rozgromiły tu niepokonan± konn± armię Siemiona Budionnego.

Pierwsze informacje o gminie żydowskiej w Komarowie pochodz± z pierwszej połowy XVIII wieku. W tym czasie istniał cmentarz, a także synagoga i beit ha-midrasz. Wiadomo, że już w 1766 roku w Komarowie mieszkało 247 wyznawców judaizmu. W połowie XIX w. zwolennicy cadyka z Kocka założyli swój sztibl. Na przestrzeni dziejów funkcję rabina pełnili między innymi: Jehuda Aron Klugier, którego syn Szlomo był póĽniej słynnym kaznodziej± w Brodach; Jechiel Mosze, autor ksi±żek Likutim Chadaszim i Niflaot Chadaszot; Icchak Dawid Szulewicz, Jechiel Engelsberg, Jehoszua Alterman.

W 1823 roku władze rosyjskie wprowadziły ograniczenia osadnictwa żydowskiego w Komarowie. Po oficjalnym zniesieniu tego zakazu w 1862 roku liczebno¶ć społeczno¶ci żydowskiej zaczęła szybko rosn±ć. O ile w 1861 roku w miejscowo¶ci żyło 905 Żydów, to w 1897 r. ich liczba wynosiła 1.568 osób, co stanowiło 59,9% wszystkich mieszkańców. Spis ludno¶ci z 1921 roku odnotował w Komarowie 1.752 osoby pochodzenia żydowskiego.

W dniu 28 sierpnia 1920 roku podczas walk polsko-bolszewickich, żołnierze generała Stanisława Bułaka-Bałachowicza dopu¶cili się Komarowie pogromu ludno¶ci żydowskiej. Zginęło wówczas szesnastu Żydów, raniono sze¶ćdziesięciu, kilkadziesi±t kobiet zostało zgwałconych. Wiele domów spl±drowano i okradziono.

W dniu 13 wrze¶nia 1939 roku miasteczko zajęli pocz±tkowo Niemcy, po nich w dniu 28 wrze¶nia 1939 r. wojska radzieckiei po kilkunastu dniach ponownie Niemcy. Spora czę¶ć żydowskich mieszkańców opu¶ciła Komarów wraz z wycofuj±c± się Armi± Czerwon±, dzięki czemu uniknęła zagłady. Niemcy przesiedlili do miasteczka w dwóch turach kilkuset Żydów z Łodzi, Sierpca, Koła, Włocławka, Zamo¶cia oraz Czechosłowacji. Getto w Komarowie utworzono latem 1941 roku, a jego likwidacja rozpoczęła się w maju 1942 r. i trwała do jesieni. Większo¶ć osób więzionych w getcie zginęła w Bełżcu, czę¶ć rozstrzelano na miejscu.

Cmentarz żydowski w Komarowie został założony w pierwszej połowie XVIII wieku i zlokalizowany jest przy głównej szosie wiod±cej do miasteczka od trasy Zamo¶ć - Tomaszów Lubelski, kilkaset metrów przed rynkiem. Cmentarz zniszczono w okresie II wojny ¶wiatowej. Procesu dewastacji dokończono już po wyzwoleniu. Przez wiele lat nagrobki były wykorzystywane przez niektórych mieszkańców jako progi czy płyty chodnikowe. Jedna z macew posłużyła jako podstawa katolickiej kapliczki.

Mapa okolic Komarowa z 1936 roku, z zaznaczonym cmentarzem żydowskim.
(Ľródło: Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego 1919 - 1939)

W 1998 roku nekropolia została odrestaurowana dzięki staraniom wywodz±cego się z Komarowa Moritza Trosta, mieszkaj±cego obecnie we Frankfurcie nad Menem. Teren otoczono solidnym ogrodzeniem metalowym, ustawiono powalone macewy, odzyskano czę¶ć nagrobków znajduj±cych się w okolicznych gospodarstwach. Wzniesiono też współczesne pami±tkowe macewy. Do dzi¶ przetrwało kilkadziesi±t płyt nagrobnych w różnym stanie. W centralnej czę¶ci znajduj± się mogiły pomordowanych w czasie wojny, w tym zwłoki około siedemdziesięciu ofiar egzekucji w Siemnicach, które staraniem Trosta zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz. Klucz do bramy znajduje się w s±siedztwie cmentarza, w domu nr 23, jednak możliwe jest wej¶cie przez niedomknięt± furtkę.

tekst & zdjęcia: Rafał Zubkowicz
Więcej informacji o Żydach z Komarowa znajdziesz w poniższych opracowaniach
"¦lady moich braci
"Komarow" - Encyclopedia of Jewish Communities in Poland, Volume VII

Komarów - brama cmentarza żydowskiego Komarów - współczesny nagrobek kirkut w Komarowie Komarów - cmetnarz żydowski
macewa na cmentarzu żydowskim w Komarowie pomnik ofiar Holocaustu
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Komarowa i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas