Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
KOMARÓW OSADA

Komarów Osada to niewielka miejscowość gminna, położona ponad dwadzieścia kilometrów na południowy wschód od Zamościa. Dokładna data uzyskania praw miejskich nie jest znana, wiadomo jednak, że Komarów posiadał je w XVIII wieku. Okolice Komarowa przeszły do historii jako arena największej konnej bitwy w XX-wiecznej Europie i zarazem ostatniej z udziałem konnicy - w dniu 31 sierpnia 1920 r. polskie wojska rozgromiły tu niepokonaną konną armię Siemiona Budionnego.

Pierwsze informacje o gminie żydowskiej w Komarowie pochodzą z pierwszej połowy XVIII wieku. W tym czasie istniał cmentarz, a także synagoga i beit ha-midrasz. Wiadomo, że już w 1766 roku w Komarowie mieszkało 247 wyznawców judaizmu. W połowie XIX w. zwolennicy cadyka z Kocka założyli swój sztibl. Na przestrzeni dziejów funkcję rabina pełnili między innymi: Jehuda Aron Klugier, którego syn Szlomo był później słynnym kaznodzieją w Brodach; Jechiel Mosze, autor książek Likutim Chadaszim i Niflaot Chadaszot; Icchak Dawid Szulewicz, Jechiel Engelsberg, Jehoszua Alterman.

W 1823 roku władze rosyjskie wprowadziły ograniczenia osadnictwa żydowskiego w Komarowie. Po oficjalnym zniesieniu tego zakazu w 1862 roku liczebność społeczności żydowskiej zaczęła szybko rosnąć. O ile w 1861 roku w miejscowości żyło 905 Żydów, to w 1897 r. ich liczba wynosiła 1.568 osób, co stanowiło 59,9% wszystkich mieszkańców. Spis ludności z 1921 roku odnotował w Komarowie 1.752 osoby pochodzenia żydowskiego.

W dniu 28 sierpnia 1920 roku podczas walk polsko-bolszewickich, żołnierze generała Stanisława Bułaka-Bałachowicza dopuścili się Komarowie pogromu ludności żydowskiej. Zginęło wówczas szesnastu Żydów, raniono sześćdziesięciu, kilkadziesiąt kobiet zostało zgwałconych. Wiele domów splądrowano i okradziono.

W dniu 13 września 1939 roku miasteczko zajęli początkowo Niemcy, po nich w dniu 28 września 1939 r. wojska radzieckiei po kilkunastu dniach ponownie Niemcy. Spora część żydowskich mieszkańców opuściła Komarów wraz z wycofującą się Armią Czerwoną, dzięki czemu uniknęła zagłady. Niemcy przesiedlili do miasteczka w dwóch turach kilkuset Żydów z Łodzi, Sierpca, Koła, Włocławka, Zamościa oraz Czechosłowacji. Getto w Komarowie utworzono latem 1941 roku, a jego likwidacja rozpoczęła się w maju 1942 r. i trwała do jesieni. Większość osób więzionych w getcie zginęła w Bełżcu, część rozstrzelano na miejscu.

Cmentarz żydowski w Komarowie został założony w pierwszej połowie XVIII wieku i zlokalizowany jest przy głównej szosie wiodącej do miasteczka od trasy Zamość - Tomaszów Lubelski, kilkaset metrów przed rynkiem. Cmentarz zniszczono w okresie II wojny światowej. Procesu dewastacji dokończono już po wyzwoleniu. Przez wiele lat nagrobki były wykorzystywane przez niektórych mieszkańców jako progi czy płyty chodnikowe. Jedna z macew posłużyła jako podstawa katolickiej kapliczki.

Mapa okolic Komarowa z 1936 roku, z zaznaczonym cmentarzem żydowskim.
(źródło: Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego 1919 - 1939)

W 1998 roku nekropolia została odrestaurowana dzięki staraniom wywodzącego się z Komarowa Moritza Trosta, mieszkającego obecnie we Frankfurcie nad Menem. Teren otoczono solidnym ogrodzeniem metalowym, ustawiono powalone macewy, odzyskano część nagrobków znajdujących się w okolicznych gospodarstwach. Wzniesiono też współczesne pamiątkowe macewy. Do dziś przetrwało kilkadziesiąt płyt nagrobnych w różnym stanie. W centralnej części znajdują się mogiły pomordowanych w czasie wojny, w tym zwłoki około siedemdziesięciu ofiar egzekucji w Siemnicach, które staraniem Trosta zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz. Klucz do bramy znajduje się w sąsiedztwie cmentarza, w domu nr 23, jednak możliwe jest wejście przez niedomkniętą furtkę.

tekst & zdjęcia: Rafał Zubkowicz
Więcej informacji o Żydach z Komarowa znajdziesz w poniższych opracowaniach
"Ślady moich braci
"Komarow" - Encyclopedia of Jewish Communities in Poland, Volume VII

Komarów - brama cmentarza żydowskiego Komarów - współczesny nagrobek kirkut w Komarowie Komarów - cmetnarz żydowski
macewa na cmentarzu żydowskim w Komarowie pomnik ofiar Holocaustu
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Komarowa i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas