Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
KOLNO    

Cmentarz żydowski w Kolnie jest położony na wzniesieniu, ok. 1 km na zachód od centrum miejscowo¶ci, poza terenem zabudowanym, przy ul. M. D±browskiej. Cmentarz zajmuje działkę geodezyjn± nr 200601 1.0001.1711 w kształcie zbliżonym do wydłużonego prostok±ta o powierzchni 17259 m kw. Jego lokalizację zaznaczono na przedwojennej mapie okolic Kolna.

Jak podaje Czesław Brodzicki w swej ksi±żce Kolno na Mazowszu, w dniu 18 wrze¶nia 1817 r. władze wydały zgodę na założenie cmentarza wyznania mojżeszowego, na gruncie położonym "225 prętów" za miastem. Gmina żydowska zobowi±zała się jednocze¶nie do opłacania rocznego czynszu w wysoko¶ci 18 zł. Wcze¶niej Żydzi z Kolna chowali swych zmarłych w ¦niadowie i Łomży.

Kolno. Luba Lipko przy grobie matki Rachel córki Mosze, żony Awrahama Hersza Lipko. Fotografia z kolekcji Mayera Foxa.

Luba Lipko przy grobie matki Rachel córki Mosze, żony Awrahama Hersza Lipko. Fotografia z kolekcji Mayera Foxa.

Podczas II wojny ¶wiatowej cmentarz był ¶wiadkiem antysemickich zaj¶ć, do jakich doszło w Kolnie po agresji Niemiec na Zwi±zek Radziecki. Szymon Datner w opracowaniu zatytułowanym Zagłada Żydów w Kolnie (Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma, relacja nr 301/1996) tak opisał te wydarzenia: "5 lipca 1941 roku Niemcy i ich polscy pomocnicy wygnali cał± żydowsk± ludno¶ć i zebrali j± wokół pomnika Lenina. Przy akompaniamencie okrutnego bicia i wrzasków statua zostaje rozbita. Gruzy zostaj± załadowane na wozy, do których wprzęgnięto Żydów w tałesach. (.....) Odprowadzana żartami i ¶miechem mieszkańców rusza kolumna Żydów ze ¶piewem "Hatikwa" na żydowski cmentarz. (....) Na cmentarzu Żydzi wykopali grób, kazano im modlić się, ¶piewać i przy wielkiej rado¶ci znęcaj±cych się, gruz po statui Lenina zostaje zakopany. Przy wyj¶ciu z cmentarza i zakończeniu "uroczysto¶ci", polscy chuligani tworz± szpaler i pałkami bij± głowy żydowskie".

Zapewne wkrótce po tych wydarzeniach rozpocz±ł się proces dewastacji cmentarza, kontynuowany także po odzyskaniu niepodległo¶ci. Przytoczmy tu fragment opublikowanych w Księdze Pamięci Kolna wspomnień Racheli Alter-Borkowskiej, spisanych po wizycie na cmentarzu w 1961 roku: "Ogrodzenie jest zrujnowane, groby - bez pomników, tu i tam leż± ich fragmenty. (.....) Szukałam grobu mojej matki w miejscu, w którym - jak pamiętałam - została pochowana. (....) "Patrz - pewien Polak powiedział do mnie - tu, w otwartym grobie Niemcy zabili Szepsela Melcherskiego, grabarza. Zmusili go do wykopania grobu i położenia się w nim. Wtedy go zastrzelili, grób pozostał półotwarty". Nie ma już grabarza Szepsela, razem z nim przepadła ksi±żka ze spisem zmarłych". W latach osiemdziesi±tych 80-tych jeden z mieszkańców Kolna w li¶cie przesłanym do Żydowskiego Instytutu Historycznego alarmował: "Cmentarz w Kolnie jest wprawdzie ogrodzony, ale całe lato pas± się na nim krowy. Tylko gdzieniegdzie znajduj± się jeszcze widoczne ¶lady po grobach".

Od zakończenia wojny przez 60 lat nekropolia czekała na ratunek. Dopiero w 2005 r. cmentarz został uporz±dkowany. Naprawiono też ogrodzenie, ustawiono bramę, na której zamocowano tablice z napisami w językach polskim, hebrajskim i angielskim. Prace zostały wykonane dzięki zaangażowaniu między innymi nowojorskiego rabina Szlomo Bessera, rodziny wywodz±cego się z Kolna Emanuela Toporowitza i Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Kolno - cmentarz żydowski Kolno - cmentarz żydowski Kolno - cmentarz żydowski Kolno - cmentarz żydowski
foto: Adam Karabowicz foto: Adam Karabowicz foto: Adam Karabowicz foto: Adam Karabowicz
Kolno - cmentarz żydowski cmentarz żydowski w Kolnie macewy na cmentarzu w Kolnie połamany nagrobek
foto: Aleksander Schwarz foto: Aleksander Schwarz foto: Aleksander Schwarz foto: Aleksander Schwarz

Pomimo zniszczeń w obrębie cmentarza przetrwało - według szacunkowych danych - około 300-400 nagrobków w różnym stanie zachowania. WyraĽny jest rzędowy układ pochówków oraz podział na starsz± i młodsz± czę¶ć cmentarza. W czę¶ci południowej dominuj± macewy z polnych kamieni granitowych. W nowszej, północnej czę¶ci przeważaj± nagrobki z piaskowca i betonu. Brak informacji o lokalizacji ofiar pogromu z 1941 roku.

Od 2008 r. działka cmentarna stanowi własno¶ć Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Informację o miejscu przechowywaniu klucz do bramy można uzyskać w warszawskiej siedzibie Fundacji. . Cmentarz wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem 373/88.

tekst: K. Bielawski
Archiwalne zdjęcia z cmentarza w Kolnie
znajdziesz na stronie www.bagnowka.com
Współrzędne cmentarza wg wskazań GPS: N53.405603; E21.91805

Poszukujemy wszelkich informacji o cmentarzu żydowskim w Kolnie.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± t± nekropolię z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas