| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
KODEŃ |
English text | |
Jak podaje "Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust", początki osadnictwa żydowskiego w Kodniu przypadają na drugą połowę XVIII wieku. Wiadomo, że w 1857 roku w miejscowości żyło 748 wyznawców judaizmu. Autorzy wydanego w 1883 roku "Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", opisując Kodeń jako miasto "nad rzeką Bugiem, z lewego brzegu, w malowniczem położeniu przy ujściu doń strugi Kalmaczki", wzmiankowali 722 Żydów, zamieszkujących Kodeń w 1861 roku. Spis z 1931 r. odnotował w Kodniu 2.307 mieszkańców, w tym 628 Żydów (inne źródła podają 800). Przed 1 września 1939 r. liczba Żydów w mieście spadła do 273 ("Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust" ich liczebność szacuje na około sto osób). Podczas II wojny światowej kodeńscy Żydzi zostali umieszczeni w getcie, dokąd trafiła również 105-osobowa grupa Żydów z Krakowa. We wrześniu 1942 r. wszyscy zostali deportowani do getta w Międzyrzecu Podlaskim, po czym wywieziono ich do obozu zagłady w Treblince. Eksterminacji ludności żydowskiej dokonywanej przez hitlerowców towarzyszyło również niszczenie obiektów kultury materialnej. Przykładem może być rozbiórka położonej w centrum miejscowości murowanej synagogi z 1698 r., która posłużyła jako budulec hali targowej w Terespolu. Również drewniany bejt ha-midrasz został rozebrany i wykorzystany do budowy szkoły w pobliskim Dobromyślu. |
||
 |
 |
 |
Kodeński dom studiów religijnych - obecnie w Dobromyślu |
||
Cmentarz żydowski w Kodniu - położony przy skrzyżowaniach ulic Spółdzielczej i Zastodolnej oraz Spółdzielczej i Polnej - przechodził tragiczne koleje losu. W czasie II wojny światowej uległ on całkowitej dewastacji. Nie zachował się ani jeden nagrobek. Niemcy, w 1941 r. szykując się do ataku na Związek Radziecki, zebrali kamienie nagrobne i użyli ich do budowy drogi w kierunku na Piszczac. Droga ta posłużyła im do przerzucania wojsk na front wschodni. Pozostałe macewy trafiły w prywatne ręce. Po wojnie nikt szczególnie nie interesował się losem cmentarza. W 1976 r. lokalne władze postawiły ogrodzenie, które jednak zostało zniszczone. Na dzień dzisiejszy nie ma jakiegokolwiek znaku świadczącego o spoczywających tu obywatelach polskich pochodzenia żydowskiego. |
||
 |
 |
 |
| Teren cmentarza żydowskiego | ||
Z lokalizacją żydowskiej nekropolii w Kodniu wiążą się pewne kontrowersje. Część mieszkańców Kodnia utrzymuje, że cmentarz obejmował większy obszar. Mianowicie jego znaczna część znajdowała się tam, gdzie dzisiaj odbywa się skup żywca (tzw. Buchta) oraz cotygodniowy targ. Świadczyłoby to o ewidentnej profanacji. Natomiast konserwator zabytków i najstarsi mieszkańcy, twierdzą, iż nekropolia znajdowała się na mniejszym terenie, porośniętym obecnie drzewami i trawą. |
||
 |
||
W zbiorach Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Białej Podlaskiej znajduje się zdjęcie, wykonane przez R. Szyszkowskiego na cmentarzu w Kodniu w 1938 r. Przedstawia ono macewę Chaima Szmuela syna Mordechaja błogosławionej pamięci, zmarłego w dn. 19 ijar 5691 r. (06.05.1931 r.). Był to nagrobek wykonany prawdopodobnie z betonu lub piaskowca, w formie steli ograniczonej po bokach symetrycznym przedstawieniem półkolumn, z trzema płycinami w naczółku, części środkowej i dolnej. W zwieńczeniu umieszczono płaskorzeźbę księgi religijnej. Płycina inskrypcyjna była polichromowana. tekst & zdjęcia: Tomasz Wojcieszuk |
||
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Kodnia i ich nekropolii. Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową. |
||
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji |
||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |