W drugiej połowie XIX wieku, wobec szybkiego rozwoju osadnictwa żydowskiego w Kielcach, miejscowa gmina wyznaniowa została postawiona wobec konieczno¶ci organizacji nowego miejsca pochówku. Wcze¶niej nieliczni Żydzi kieleccy grzebali swych zmarłych na cmentarzu w pobliskich Chęcinach. W tym celu w 1868 r. zakupiono grunt na terenie folwarku Pakosz, u zbiegu obecnej ul. Pakosz i Al. Na Stadion. W owym czasie była to parcela położona poza terenem zabudowanym. Majer Bałaban w wydanym w 1929 roku opracowaniu Zabytki historyczne Żydów w Polsce, napisał, iż Żydzi kieleccy "kupili plac pod cmentarz bardzo daleko od miasta i tamże do dzisiaj chowaj± swych zmarłych". Pierwszy udokumentowany pogrzeb miał miejsce dwa lata póĽniej. Organizacj± pogrzebów i zarz±dzeniem cmentarzem zajmowało się bractwo Chewra Kadisza. W Kielcach działało też towarzystwo Chesed Szel Emet, które pokrywało koszty pogrzebów osób najuboższych i samotnych. Z czasem wybudowano dom przedpogrzebowy, w języku hebrajskim zwany bejt tahara, urz±dzono mieszkanie dozorcy i grabarza, wzniesiono ogrodzenie i utwardzono drogę dojazdow±. Pocz±tkowo niewielka powierzchnia nekropolii została powiększona w latach dwudziestych XX wieku.

Cmentarz jest miejscem pochówku wielu osób, które odegrały znacz±c± rolę w życiu Kielc. W 1915 r. pochowano tu Chaima Szmuela Horowitza, zwanego cadykiem z Chęcin, prawnuka wielkiego Widz±cego z Lublina; a dwa lata póĽniej Motele Twerskiego, czyli Mordechaja Kuzmirera, wywodz±cego się z chasydzkiej dynastii z Czarnobyla. Groby obu cadyków stały się celem pielgrzymek wielu religijnych Żydów.

W 1931 r. wydana została ksi±żka pod tytułem Dom żywych, zawieraj±ca wykonany przez Mosze Menachema Mendla spis nagrobków z cmentarza żydowskiego w Kielca, wraz z informacjami dotycz±cymi spoczywaj±cych na nim wybitnych osobisto¶ci.

Podczas drugiej wojny ¶wiatowej na terenie nekropolii nazi¶ci dokonywali licznych egzekucji ludno¶ci żydowskiej. Tu również grzebano Żydów, zamordowanych i zmarłych w kieleckim getcie. Przytoczmy tu fragment wspomnień Adama Helfanda, opublikowanych w ksi±żce Eugeniusza F±fary zatytułowanej Gehenna ludno¶ci żydowskiej, który - zmuszony przez Niemców do zbierania z ulic zwłok Żydów zastrzelonych podczas likwidacji getta - na cmentarzu zastał "gor±czkow± pracę przy kopaniu olbrzymich dołów, do których wrzucano ofiary akcji. (....) Zanim trupy pogrzebano, musieli¶my rozbierać je do naga. Odzież palono, a w popiołach służalcy hitlerowcy szukali złota. Niektórzy z naszych towarzyszy zmuszani byli terrorem i groĽb± ¶mierci do wybijania trupom złotych zębów". Po wyzwoleniu na cmentarzu pochowano szcz±tki Żydów, ekshumowanych w latach 1945-1946 w różnych punktach miasta.

W dniu 8 lipca 1946 r. cmentarz stał się miejscem ceremonii pogrzebowej ofiar pogromu kieleckiego. Trumny z ciałami złożono w masowym grobie. W uroczysto¶ci żałobnej wzięło udział kilka tysięcy osób, między innymi przedstawiciele krajowych i zagranicznych organizacji żydowskich, partii politycznych, wojska, milicji, zakładów pracy. Władze państwowe reprezentował minister Stanisław Radkiewicz.

Po pogromie Żydzi stopniowo wyjeżdżali z miasta. Zdewastowany jeszcze w latach okupacji, opuszczony cmentarz z każdym rokiem popadał w zapomnienie i niszczał. W 1956 r. Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce w li¶cie do Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Kielcach alarmowało: "Cmentarz znajduje się w opłakanym stanie, mur jest systematycznie rozbierany, wiele nagrobków jest rozbitych i rozrzuconych, groby s± profanowane, a pomnik ofiar pogromu zbezczeszczono różnymi napisami". W tym samym roku urzędnicy kieleckiej Rady Narodowej w poufnym pi¶mie skierowanym do Urzędu do Spraw Wyznań donosili, iż "cmentarz pożydowski w Kielcach został bezprawnie zajęty przez Spółdzielnię Pracy "22 lipca", która na terenie cmentarza urz±dziła skład węgla, koksu, żużlu, piasku, gliny. Z kostnicy (.....) Zarz±d Spółdzielni zrobił modelarnię". W 1965 r. cmentarz został oficjalnie zamknięty przez władze. W ohelu, w którym pochowano Kuzmirera i jego siostrzeńca Mosze Jehudę Lejba, urz±dzono warsztat stolarski. Dewastację nekropolii dobitnie opisywał Krzysztof K±kolewski w swym tek¶cie zatytułowanym "Umarły cmentarz", opublikowanym na łamach "Tygodnika Solidarno¶ć" (nr 51 z dn. 16 grudnia 1994 r.): "W latach siedemdziesi±tych narastała druga, straszliwa sprawa: polecenie władz - kieleccy komuni¶ci powoływali się na rozkaz z Warszawy - by zbezcze¶cić cmentarz żydowski przez wywiezienie wszystkich pozostałych macew (....). W stanie wojennym (...) pobliska jednostka wojskowa w czynie społecznym, w niedziele, wywoziła macewy ciężarówkami w nieznanym kierunku. Pieni±dze na to szły z budżetu na obronę państwa. Nagrobki zostały potraktowane prawdopodobnie jako materiał przy budowie fundamentów, schodów; jako chodniki w willach czerwonych baronów".

Na zmianę tego stanu rzeczy przyszło czekać aż do lat osiemdziesi±tych, kiedy to - staraniem Fundacji Rodziny Nissenbaumów i ziomkostwa kieleckich Żydów z diaspory - nekropolię ogrodzono i odrestaurowano. Z czę¶ci zachowanych macew wzniesiono lapidarium. Uroczysto¶ć oddania odnowionego cmentarza wyznaczono na przypadaj±c± w dniu 23 sierpnia 1987 roku czterdziest± pi±t± rocznicę likwidacji getta w Kielcach. Uczestniczyło w niej kilkaset osób, w tym także przedstawiciele ko¶cioła katolickiego z biskupem Henrykiem Muszyńskim na czele. Jeszcze póĽniej, bo dopiero w 2007 roku, dzięki wysiłkom między innymi rabina Lejba Surkisa, doszło do odzyskania ohelu Kuzmirera. Budynek został odnowiony i ogrodzony, wewn±trz ustawiono nagrobki, a przy wej¶ciu zamontowano tablicę informacyjn±.

Do dzi¶ na terenie cmentarza zachowało się kilkaset macew i ich fragmentów, które wykorzystano do budowy pomnika oraz ustawiono w rzędach. Można odnaleĽć liczne obmurowania i elementy konstrukcji zniszczonych grobowców. Uwagę zwraca pomnik, upamiętniaj±cy dzieci z obozu pracy działaj±cego przy ul. Jasnej i ul. Stolarskiej, zgładzone w maju 1943 roku. Umieszczono na nim imiona i nazwiska ofiar oraz napis o tre¶ci: "Tu spoczywaj± ¶więte prochy naszych 45-ciorga najdroższych niewinnych dzieci, zamordowanych w bestialski sposób przez niemieckich zbrodniarzy dnia 23 maja 1943 r. Najmłodsze 15 miesięcy do 15 lat".

Zbiorow± mogiłę ofiar pogromu kieleckiego pocz±tkowo oznakowano prost± macew±, na której wyryto Gwiazdę Dawida oraz napis w językach hebrajskim i polskim: "Tu spoczywaj± prochy 42-ch ofiar zaj¶ć kieleckich z dnia 4 lipca 1946 r. Cze¶ć ich pamięci!". W 2010 r. z inicjatywy Stowarzyszenia im. Jana Karskiego i przy wsparciu osób prywatnych powstał nowy monument nagrobny ofiar pogromu w Kielcach. W celu realizacji tego zamierzenia ukonstytuował się Społeczny Komitet Restytucji Pomnika Ofiar Pogromu Kieleckiego pod przewodnictwem Bogdana Białka, prezesa Stowarzyszenia. Ponadto w skład Komitetu weszli: Dr Michael Schudrich, Naczelny Rabin Polski, Wojciech Lubawski, Prezydent Miasta Kielce, Prof. Marek Cecuła artysta, oraz Yaacov Kotlicki prezes Kielce Society In Israel (Ziomkostwa Kieleckie w Izraelu). Pomysłodawcom idei budowy nowego grobowca przy¶wiecały dwa cele - utrwalenie pamięci o pochowanych w nim ofiarach masowej zbrodni oraz nadanie temu miejscu głębokiej symboliki ujętej w estetyce artystycznej formy. Stary grobowiec był bowiem bezimienny, na jego wygl±dzie za¶ wyraĽnie odcisnęło się piętno upływaj±cego czasu i wieloletniego braku stosownej konserwacji. Autorem projektu nowego grobowca jest prof. Marek Cecuła. Główna płyta pomnika wykonana jest z piaskowca szydłowieckiego. Wyryte na niej zostały nazwiska wszystkich ofiar pogromu - zarówno tych, które zginęły 4 lipca 1946 oraz tych, którzy zmarli już poza Kielcami w dniach następnych z powodu odniesionych w antyżydowskich zaj¶ciach ran. Obok zamieszczono też krótki opis wydarzeń sprzed 64 lat w 4 językach: jidysz, hebrajskim, angielskim i polskim. Po¶rodku grobowca zainstalowano 6-metrowa płytę wykonan± z czarnego, włoskiego granitu. Płyta składa się z kilku elementów, jednym z nich jest bryła Gwiazdy Dawida (z napisem ,, 4 VII 1946") - sprawia to wrażenie pękniętej cało¶ci. Osi±gniecie tego efektu było celowym zamiarem projektanta - tworz±c wizję grobowca d±żył do nadania mu głęboko symbolicznej formy - ,,złamana" płyta ma obrazować nagłe przerwanie życia pochowanych pod ni± osób. Obok grobowca umieszczony został przywieziony do Kielc z Izraela 450- kilogramowy głaz - dar ziomkostwa kieleckich Żydów. Tak jak pozostałe elementy tego smutnego miejsca jego ustawienie ma symboliczny przekaz - wyraża niespełnione marzenie o wyjeĽdzie do Palestyny zabitych 64 lata temu osób. Warto w tym miejscu podkre¶lić, że ustawienie płyty było nie lada wyzwaniem dla realizuj±cych projekt kamieniarzy. Każdy element należał bowiem ustawić pod odpowiednim k±tem jednoczenie precyzyjnie ze sob± zespalaj±c. Gruntowej zmianie uległo też otoczenie grobowca. Usunięte zostały gęste zaro¶la, które otaczały grobowiec potęguj±c wrażenie zaniedbania tego miejsca. Teren otaczaj±cy pomnik wyłożony został granitow± kostk±. Za specjaln± zgod± Michaela Schudricha strona frontowa grobu została odwrócona o 180 stopni ze wschodu na zachód, dzięki czemu przód grobowca będzie wyraĽnie widoczny z ulicy.

Cmentarz znajduje się pod wył±czn± opiek± Stowarzyszenia im. Jana Karskiego w Kielcach. Chęć wej¶cia na jego teren należy wcze¶niej ustalić telefonicznie z osobami posiadaj±cymi klucze do bramy: tel. 783 084 183, 783 084 072. Wszelkie prace na cmentarzu musz± być uzgodnione z pełnomocnikiem Gminy Żydowskiej Wyznaniowej w Katowicach ds. cmentarza w Kielcach, p. Bogdanem Białkiem - prezesem Stowarzyszenia im. Jana Karskiego. (tel. 41 343 28 40). Utrzymywanie porz±dku na cmentarzu jest dziełem wolontariuszy, m.in. uczniów szkół kieleckich: VI Liceum Ogólnokształc±cego im. J. Słowackiego i Technikum Budowlanego w Kielcach. Rekomendowanym przewodnikiem po cmentarzu jest p. Monika Łesyszak (tel. 668-201-759). Kontakt w sprawie klucza do ohelu: 783 084 183.

Brama cmentarza znajduje się od strony Al. Na Stadion. Wej¶cie do ohelu prowadzi od strony ul. Pakosz, dróżk± pomiędzy posesj± Pakosz 39 a ogrodzeniem cmentarza.