Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
KĘDZIERZYN-KOŹLE    

Miejscowość Kędzierzyn-Koźle powstała w 1975 r. z połączenia następujących miejscowości: Kędzierzyn, Koźle, Kłodnica i Sławięcice. Początki osadnictwa żydowskiego w Kędzierzynie-Koźlu są trudne do określenia. W 1713 r. został wydany edykt cesarski (miasto znajdywało się wówczas w rękach Habsburgów) zezwalający Żydom na osiedlanie się na terenie Śląska, jednakże za wyjątkiem miast takich jak: Prudnik, Głubczyce, Racibórz, Koźle, Opole i Nysa. Dopiero w 1750 r. została odnotowana obecność w mieście dwóch żydowskich kupców; byli to Salomon i Marcus Baruchowie. Rozwój Kędzierzyna-Koźle, usytuowanego w pobliżu szlaku solnego, ściągał powoli do miasta kolejnych kupców żydowskich i ich rodziny. W czerwcu 1796 r. od spadkobierców Barucha Steinfeidschena gmina żydowska nabyła budynek, który przystosowano na cele domu modlitwy. W owym czasie do straszych koźleńskiej gminy należeli: Meyer Walentin Friedlander, Izaak Itzinger i Simon Jakub Kuaffmann. Jednakże wkrótce pomieszczenia te okazały się być niewystarczające. Gmina szybko rozrastała się, pod koniec XVIII w. liczyła 94 osoby, w związku z czym postanowiono zakupić nowy budynek. 21 marca 1825 r. od aptekarza Schliwy gmina odkupiła dwupiętrową nieruchomość przy ul. Słodowej - z przeznaczeniem na synagogę. Budynek ten służył celom religijnym przez ponad 50 lat. We wrześniu 1877 r. zgromadzenie gminy podjęło decyzję o budowie nowej synagogi. Za 50 tys. marek uzyskanych z darowizn od kozielskich Żydów zakupiono plac za Bramą Raciborską niedaleko Rynku. Nowowybudowana synagoga została poświęcona 10 września 1886 r., a w uroczystości uczestniczyli m.in. starosta kozielski i rabin z Bytomia Ferdynand Rosenthal. Synagoga ta przetrwała do 1938 r., kiedy to podczas rozruchów w "Noc Kryształową" została przez Niemców wysadzona w powietrze. W przede dniu wybuchu II wojny światowej na terenie dzisiejszego miasta Kędzierzyn-Koźle zamieszkiwało około 80 Żydów; osobą nadzorująca w tym czasie życie religijne w mieście był kupiec Lippmann. Większość kozielskich Żydów podzieliła los swych współwyznawców i została zamordowana, bądź umieszczona w obozach.

W 1940 r. Niemcy założyli na terenie dzisiejszego miasta i jego okolic kilkanaście obozów pracy przymusowej. Więźniowie byli zmuszani do pracy m.in. przy budowie zakładów chemicznych należących do niemieckiego koncernu IG Farben, gdzie produkowano benzynę syntetyczną. Jeden z tych obozów pracy był przeznaczony dla ludności żydowskiej. Przeciętny jego stan osobowy wynosił 3-4 tys. osób pochodzących z różnych krajów Europy (istniał tam podobóz męski i kobiecy). 1 kwietnia 1944 r. został on przekształcony w filię KL Auschwitz-Birkenau i przyjął nazwę Arbeitslager Blechhammer. Zginęło w nim minimum 248 osób, a podczas marszu ewakuacyjnego (21 stycznia 1945 r. Niemcy rozpoczęli likwidację obozu) kolejne 800. Tereny tego obozu znajdują się w pobliżu stacji kolejowej w Sławięcicach. Do dnia dzisiejszego zachowało się kilka wież strażniczych, budynek krematorium i plac apelowy. W 1968 r. został tam ustawiony pomnik poświęcony pamięci ofiar tej filii KL Auschwitz-Birkenau.

Istnieje pewna nadzieja, iż w najbliższym czasie będziemy mogli dowiedzieć się czegoś więcej na temat historii tutejszych Żydów. W 2004 r. Urząd Miasta w Kędzierzynie-Koźlu otrzymał od Josefa Kornweitza pierwszą część dokumentów historycznych dotyczących kozielskich Żydów. Są to przede wszystkim zestawienia genealogiczne i informacje dotyczące poszczególnych rodzin: daty urodzin, śmierci, ślubów, zmiany stanu cywilnego.

Cmentarz żydowski w Kędzierzynie-Koźlu został założony w 1814 r. na terenie gminy Reńska Wieś w okolicy wsi Dębowa. Jego powierzchnia wynosiła 0,28 ha. Niestety o jego historii nie ma zbyt wielu informacji. Nekropolia została częściowo zniszczona przez Niemców w czasie II wojny światowej, ale wciąż istniała po jej zakończeniu. Musiało pozostawać tam w owym czasie sporo macew, skoro 10 marca 1948 r. Wojewódzki Komitet Żydowski otrzymał od Rady Wojewódzkiej dla Ślaska-Dąbrowy polecenie uprzątnięcia cmentarza w Koźlu i usunięcia z niego (w tym z nagrobków) niemieckich napisów. W 1994 r. widocznych było tam jeszcze kilka macew z niemiecko-hebrajskimi inskrypcjami. Obecnie odnaleźć można tylko elementy porozbijanych macew, kilka podstaw pod nagrobki oraz dwie nieczytelne górne części macew.

Dojście na cmentarz nie jest proste, najlepiej jest spytać kogoś z okolicznych mieszkańców o dokładną drogę. Można też oczywiście spróbować znaleźć go samemu, kierując się następującymi wskazówkami: jadąc z Kędzierzyna-Koźle do Raciborza drogą numer 45 zjechać w drogę prowadzącą do Dębowej. Cmentarz mieści się za pierwszym leśnym skrzyżowaniem. Z samej drogi cmentarz jest niewidoczny, należy wejść w głąb lasu.

tekst: Małgorzata Frąckowiak
Kliknij tu, by obejrzeć film video nakręcony na tym cmentarzu

Kędzierzyn Koźle - droga obok zapomnianego cmentarza żydowskiego Kędzierzyn Koźle - macewa nagrobek zniszczony grób
foto: Jacques Lahitte foto: Jacques Lahitte foto: Jacques Lahitte foto: Jacques Lahitte
zniszczony nagrobek potłuczona macewa potłuczona macewa potłuczona macewa
foto: Jacques Lahitte foto: Małgorzata Płoszaj foto: Małgorzata Płoszaj foto: Małgorzata Płoszaj
Cmentarz żydowski w Kędzierzynie-Koźlu w obiektywie Tomasza Wasilewskiego
Cmentarz żydowski w Kędzierzynie Koźlu Jewish cemetery in Kedzierzyn Kozle Cmentarz żydowski w Kędzierzynie Koźlu Jewish cemetery in Kedzierzyn Kozle Cmentarz żydowski w Kędzierzynie Koźlu Jewish cemetery in Kedzierzyn Kozle Cmentarz żydowski w Kędzierzynie Koźlu Jewish cemetery in Kedzierzyn Kozle
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Kędzierzyna-Koźla i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas