Pocz±tek obecno¶ci Żydów w Jaworze (niemiecka nazwa: Jauer) datuje się na pocz±tek XIV wieku. Wiadomo, że w 1364 roku mieli oni już swoj± synagogę (obecnie w budynku tym znajduje się kaplica ¶w. Wojciecha, pełni±ca funkcję kaplicy chrzcielnej). Ludno¶ć żydowska od połowy XIV wieku zamieszkiwała obszar między obecnymi ulicami Chopina, Klasztorn±, Czarnieckiego i Żeromskiego. W roku 1420 władze wydały zakaz przebywania Żydów w mie¶cie. Nie był on jednak ¶ci¶le przestrzegany i dopiero antysemicka nagonka w 1435 r. zmusiła ludno¶ć żydowsk± do opuszczenia miasta. Trzy lata póĽniej - w 1438 r. - synagoga została przemianowana na ¶wi±tynię katolick±.

Dopiero po tzw. edykcie emancypacyjnym króla Fryderyka Wilhelma III z 1812 r., w którym dopuszczono Żydów do praw miejskich i państwowych, zrównuj±c ich w prawach z chrze¶cijanami, ludno¶ć żydowska zaczęła ponownie osiedlać się w Jaworze. Ich gmina podlegała organizacyjnie gminie legnickiej. W 1869 r. mieszkało tu stu dziesięciu Żydów - przy ogólnej liczbie mieszkańców około dziesięciu tysięcy Liczba członków społeczno¶ci żydowskiej stopniowo malała, w 1924 r. było ich już tylko siedemdziesięciu jeden, a po 1933 r. praktycznie zniknęli z miasta. Po drugiej wojnie ¶wiatowej w Jaworze osiedliła się niewielka grupa Żydów polskich.

Cmentarz żydowski w Jaworze został założony w połowie dziewiętnastego wieku Obecnie zajmuje on obszar około 0,2 hektara, posiada ogrodzenie z betonowych bloków. W 1990 r. został wpisany do rejestru zabytków. Na cmentarz prowadzi brama, na której zawieszono tabliczkę z następuj±c± informacj±: "Cmentarz wyznania mojżeszowego w Jaworze zamknięty Decyzj± Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dn. 9.04.1974 r. (...). Zabrania się pod odpowiedzialno¶ci± karn± niszczenia i dewastacji obiektu". Do dnia dzisiejszego zachowało się około czterdzie¶ci nagrobków, znajduj± się one w tylnej czę¶ci nekropolii. Najstarsza zachowana macewa pochodzi z 1864 r., s± tu także nieliczne powojenne mogiły. Z przodu z lewej strony wci±ż widać wyznaczon± przez rosn±ce drzewa alejkę, która prowadzi w gł±b nekropolii. Ogólnie cmentarz zachował się w do¶ć dobrym stanie, unikn±ł większych dewastacji. Je¶li się odwiedzi to miejsce już po wykoszeniu bujnej wiosennej ro¶linno¶ci (jest to czynione do¶ć regularnie), oczom ukaże się niewielka nekropolia, na której jakby czas się zatrzymał - ten dobry czas, gdy cmentarz był miejscem otoczonym szacunkiem, bez względu na wyznanie pochowanych tam osób. Mimo ubogiej symboliki na nagrobkach (z najlepiej zachowanych to symbol złamanej ¶wiecy i oko w trójk±cie - symbol Boga), miejsce godne jest uwagi ze względu na oryginalny kształt niektórych nagrobków, a także wyj±tkow± atmosferę tego zacisznego miejsca.

Cmentarz znajduje się przy ul. Głuchej. By tam dotrzeć należy id±c ul. Głuch± od strony ul. Mickiewicza skręcić w prawo przed domem z numerem 5. Po przej¶ciu około 150 metrów skręcić w lewo; betonowe ogrodzenie cmentarza ukaże się po stu metrach z lewej strony.

tekst: Małgorzata Fr±ckowiak
Kliknij tu by obejrzeć film video nagrany na tym cmentarzu