Nie wiemy, kiedy pierwsi Żydzi osiedlili się w Jastrowiu. Z cał± pewno¶ci± przed 1771 rokiem istniała tu ponad stuosobowa społeczno¶ć żydowska. Do połowy XIX wieku liczba Żydów w Jastrowiu wzrastała stopniowo. W 1788 roku w mie¶cie żyło 254 wyznawców judaizmu, w 1849 roku - już 509. Gmina żydowska posiadała synagogę oraz cmentarz. Pocz±wszy od drugiej połowy XIX wieku, liczebno¶ć populacji żydowskiej zmniejszała się, wielu Żydów opu¶ciło swój rodzinny sztetl i wyemigrowało w poszukiwaniu lepszego życia, między innymi do Ameryki. W 1937 roku w Jastrowiu odnotowano 125 osób pochodzenia żydowskiego.

Nazizm przyniósł zagładę jastrowskim Żydom. Wielu z nich padło ofiar± represji jeszcze przed wybuchem II wojny ¶wiatowej. Ci, którzy pozostali w mie¶cie, zostali deportowani przez hitlerowców do obozów. Większo¶ć z nich nie przeżyła wojny.

Dzi¶ o obecno¶ci Żydów w Jastrowiu przypomina opuszczony cmentarz przy ul. Kilińskiego. Wichry dziejów przetrwało kilkadziesi±t nagrobków. W 2006 r. Ryszard Mikietyński na łamach "Go¶cia Koszalińsko-Kołobrzeskiego" (numer 20/738 z 14 maja 2006) tak opisywał stan tej nekropolii: "Stary żydowski kirkut w Jastrowiu nie przypomina dzisiaj miejsca pochówku. Teren jest zaro¶nięty krzakami, jedne macewy s± poprzewracane, na innych pojawiły się skandaliczne rysunki. Kto¶ jednak groby odwiedza. ¦wiadcz± o tym wypalone znicze, wyschnięte kwiaty, ale również kamyki na pomnikach - symbol obecno¶ci Żydów, którzy modlili się przy grobach swoich przodków ".

W 2011 r. z inicjatywy Stowarzyszenia Inicjatyw Lokalnych "Horyzont" teren cmentarza uprz±tnięto i oczyszczono, a bramę zaopatrzono w tablice informacyjn±. Prace sfinansowano ze ¶rodków uzyskanych ze Starostwa Powiatowego oraz ¶rodków własnych. Pomocy przy realizacji prac udzielił Zespół Szkół Technicznych. Projekt dotycz±cy cmentarza uzyskał nagrodę w konkursie Samorz±du Województwa Wielkopolskiego "Działania proekologiczne i prokulturowe w ramach strategii rozwoju obszarów wiejskich".

tekst. K. Bielawski
foto: Janusz Justyna