Cmentarz żydowski w Izbicy Kujawskiej zlokalizowany jest na wzgórzu u zbiegu obecnych ulic Augustowskiej i Polnej. Data założenia nekropolii nie jest znana. Prawdopodobnie cmentarz istniał już pod koniec XVIII wieku. ¦wiadcz± o tym zachowane materiały archiwalne, między innymi przywilej wydany Żydom przez Kacpra Skarbka w dniu 26 czerwca 1796 r., w którym zobowi±zano gminę żydowsk± do opieki nad cmentarzem, na który "plac dawno wyznaczony jest". Wiadomo, że w 1826 roku "plac na Kierchol" zajmował: "sto sze¶ćdziesi±t dwa prętów kwadratowych polskiej miary powierzchniej oraz i z ogrodu morgę magdeburskiej miary, trzymaj±cego dla stróża dozoruj±cego Kierchol wyznaczone". Ł±cznie powierzchnia cmentarza i posesji dozorcy obejmowała 5576,45 m 2.

O tym jak wygl±dało to miejsce przed wojn± wiemy dzięki zachowanym archiwalnym zdjęciom. Cmentarz położony był na wzgórzu, w s±siedztwie kilku wiatraków. Pochówków dokonywano zapewne rzędowo, a nagrobki stały na zboczu wzniesienia. Dominowały tradycyjne macewy, zdobione polichromiami. Nad przynajmniej jednym z grobów stała kolumna z czarnego granitu lub marmuru na profilowanej bazie, z białymi tablicami inskrypcyjnymi.

W wyniku zniszczeń z czasów II wojny ¶wiatowej dzi¶ na terenie cmentarza nie ma żadnych nagrobków. Macewy lub ich fragmenty można odnaleĽć na terenie miejscowo¶ci. Jedn± z takich macew odkryli w 1992 r. uczestnicy pleneru fotograficznego. Adam Susid na łamach "Słowa Żydowskiego - Dos Jidisze Wort" (nr. 16-17/92) tak pisał o tym znalezisku: "Czę¶ć żydowskich nagrobków posłużyła w czasie okupacji do wybrukowania placu lub jako podmurówki domów mieszkalnych, obór i chlewów. Chłopi budowali z nich podproża lub trzymali w obej¶ciach jako przydatny do celów gospodarskich materiał. Pewnego dnia otrzymali¶my poufn± informację, że jeden z mieszkańców Izbicy Kujawskiej ma ukryt± na podwórzu macewę z miejscowego cmentarza. (....) Pod ułożonymi wzdłuż ¶ciany deskami zauważyli¶my kamienn± płytę. Podnie¶li¶my deski i wyci±gnęli¶my spod nich piękn±, barwion± macewę z pocz±tku XX wieku. To nie moja - pospieszył z wyja¶nieniem wła¶ciciel obej¶cia - Przyniósł j± mój kolega i prosił, by zrobić z niej koło szlifierskie".

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Sławomir Topolewski
Bibliografia:
T. Kawski Tomasz Kawski "Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski,
Mazowsza i Pomorza w latach 1918-1942"
K. Dorcz "Żydzi w Izbicy Kujawskiej w ¶wietle akt podworskich (1792-1870)",
w: "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, T. 22, "Kujawy i Ziemia Dobrzyńska w czasach nowożytnych", 2007 r.
P. Nowicki "Ludno¶ć żydowska w Izbicy Kujawskiej w okresie międzywojennym (1918-1939)
P. Nowicki "Materiały do dziejów cmentarza żydowskiego w Izbicy Kujawskiej (do 1942 r.)" w: "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie" t. 24: Kujawy wschodnie i ziemia dobrzyńska
w okresie dwudziestolecia międzywojennego 1918-1939 , Włocławek 2009 (opracowanie dostępne w serwisie Kirkuty)