Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
IŁŻA    

Żydzi w Iłży (w języku jidysz: Drildz) osiedlili się w początkach XIX wieku. W 1827 roku w mieście żyło 376 wyznawców judaizmu, co stanowiło 22% wszystkich mieszkańców. W ciągu kolejnych lat liczba ludności żydowskiej wzrastała - do 542 osób w 1861 roku i do 2.069 w 1897 roku. Pod koniec XIX wieku językiem co drugiego mieszkańca Ilży był jidysz. Na przełomie XIX i XX w. wielu Żydów opuściło miasto - było to spowodowane między innymi powszechną w tym okresie emigracją zarobkową do Stanów oraz likwidacją fabryki porcelany, należącej do żydowskiego przedsiębiorcy Zeliga Sunderlanda. W spisie powszechnym z 1921 roku już tylko 1.545 osób zadeklarowało narodowość żydowską.

Po zajęciu miasta przez wojska hitlerowskie, Żydzi z Iłży zostali poddani licznym represjom. Tych, którym dane było przeżyć koszmar życia w getcie, pod koniec 1942 roku wywieziono do obozu w Treblince. Holocaust przeżyli nieliczni.

Cmentarz żydowski w Iłży powstał w pierwszej połowie XIX wieku, na obrzeżach miasta, przy obecnej ul. Kampanii Wrześniowej. Podobnie jak inne żydowskie nekropolie w Polsce, także ten cmentarz został zniszczony przez Niemców w czasach II wojny światowej. Na rozkaz nazistów wyrwano nagrobki i wykorzystano je do utwardzania dróg. Po wojnie teren nekropolii został zadrzewiony.

W 2002 roku podczas spotkania w Toronto Żydzi pochodzący z Iłży podjęli decyzję o restauracji miejsca pochówku swych bliskich. W ich działania zaangażowali się członkowie organizacji Projekt Restauracji Polskich Cmentarzy Żydowskich (PJCRP), mieszkańcy miasta oraz Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. W wyniku podjętych prac uporządkowano i ogrodzono teren nekropolii. Symbolicznym zakończeniem akcji była uroczystość, która odbyła się na cmentarzu w dniu 21 maja 2006 r. Wzięli w niej udział potomkowie Żydów z Iłży, przedstawiciele środowisk żydowskich, lokalnych władz oraz licznie przybyli iłżanie. Warty odnotowania jest udział wielu uczniów z miejscowych szkół. Podczas ceremonii odsłonięto pomnik, poświęcony pamięci Żydów z Iłży. Przy wejściu umieszczono tablicę z napisem w językach angielskim, hebrajskim i polskim: "Cmentarz ten został ofiarowany świętej pamięci żywotnej społeczności żydowskiej z Iłży (Drildzy) i okolic, która tu spoczywa oraz żydowskim ofiarom masowej zagłady, które pogrzebano bez odpowiedniego obrządku pogrzebowego. Pozostawili po sobie dziedzictwo trwające w pamięci pokoleń, które modląc się o ich wieczne zbawienie, proszą Boga o pokój ich duszom".

W dniu 1 lipca 2007 r. Ambasada Izraela oraz Żydowski Instytut Historyczny przyznały burmistrzowi Iłży, p. Andrzejowi Moskwie dyplom za działalność na rzecz ochrony dziedzictwa kultury żydowskiej w Polsce. W uzasadnieniu napisano: "Iłża - piękne miasteczko, wspominane przez Bolesława Leśmian, bywającego tu u swej rodziny Sunderlandów. Burmistrz i mieszkańcy Iłży zaopiekowali się żydowskim cmentarzem. Choć dziś jest to tylko puste miejsce, zbudowali kamienne ogrodzenie, które pozwoli chronić prochy".

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Israel Blajberg
Więcej informacji o Żydach z Iłży znajdziesz na poniższych stronach internetowych:
Żyli wśród nas - społeczność żydowska w Iłży
Pinkas Hakehillot Polin - Ilza
Polecamy też lekturę tekstu Israela Blajberga "Wrażenia z podróży do Polski"

cmentarz żydowski w Iłży - brama pomnik na cmentarzu żydowskim w Iłży tablica tablica
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Iłży i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas