Cmentarz gminy żydowskiej w Goworowie - przez obecnych mieszkańców potocznie nazywany "kierkutem" - znajduje się około 1 km na południowy wschód od centrum miejscowo¶ci, na wschód od wsi Wólka Brzezińska, pomiędzy drog± do BrzeĽna i rzek± Orz, w bezpo¶rednim s±siedztwie linii kolejowej. Lokalizację cmentarza zaznaczono na mapie okolic Różana, wydanej przez Wojskowy Instytut Geograficzny w 1935 roku.

Cmentarz zajmuje działkę geodezyjn± nr 141504_2.0039.185, na planie trapezu, o powierzchni 15259 m kw. i przybliżonych wymiarach boków: 92 x 135 x 115 x 173 m.

Dokładna data założenia cmentarza nie jest znana. W 1781 r. jego istnienie zostało odnotowane w aktach wizytacji parafii goworowskiej: "Żydzi (...) niedaleko na Wólce Brzezińskiej maj± swoj± szkołę w domu prywatnym, do której z inszych wsi w ¶więta swoje i inne czasy zgromadzać zwykli. Maj± przy tym i miejsce do chowania się niedalekie od tejże Wólki, jakim by to miało być prawem wiedzieć nie mogę, zdaje mi się jednak, że to tylko się dzieje za konsensem dworu".

W 1851 r. cmentarz był wzmiankowany w pi¶mie Komisji Rz±dowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych do Rz±du Gubernialnego Płockiego: "[Żydzi] od lat kilkudziesięciu w osadzie Goworowo wybudowali Bóżnicę z domem dla duchownego - zaprowadzili Cmentarz Grzebalny i takowe własnym utrzymuj± kosztem".

Anonimowy autor wstępu do Księgi Pamięci Goworowa tak opisał cmentarz: "Cmentarz znajdował się około kilometra od miasteczka. Był dobrze utrzymany, z drzewami i zieleni±, otoczony kamiennym murem. Wiele nagrobków było nieczytelnych - ze względu na ich wiek, imiona i daty zgonu zmarłych były nie do odczytania".

Z relacji mieszkańców wiadomo, że kondukty pogrzebowe docierały na cmentarz poln± drog±, odchodz±c± od drogi Goworowo-Grodzisk między dzisiejszymi posesjami w Wólce Brzezińskiej 33a i 34a. Przy wej¶ciu na cmentarz znajdował się budynek, pełni±cy funkcję mieszkania dozorcy lub domu przedpogrzebowego. Ostatnim stróżem cmentarza był Polak o nazwisku Wi¶niewski.

Cmentarz uległ czę¶ciowej dewastacji w okresie II wojny ¶wiatowej. Jak podaje Jerzy Dziewirski w ksi±żce Goworowo i okolice, na polecenie niemieckich żandarmów macewy zostały użyte do utwardzania dróg oraz podjazdu do garażu na plebanii.

Proces niszczenia był kontynuowany także po wojnie. Niektórzy mieszkańcy wykorzystywali nagrobki do prac budowlanych. Podobno jeszcze niedawno hebrajskie inskrypcje można było dostrzec w fundamentach jednego z budynków przy rynku w Goworowie. W 1988 r. przynajmniej jeden nagrobek znajdował się w obrębie cmentarza.

Cmentarz został całkowicie ogołocony z macew. Wszelkie ¶lady grobów uległy zatarciu, teren użykowany jest jako ł±ka. Działka cmentarna stanowi własno¶ć prywatn±, w planie zagospodarowania gminy przeznaczon± na uprawy polowe.

Granice cmentarza s± czytelne dzięki otaczaj±cemu cmentarz pasowi drzew i krzewów. Niewykluczone, że w gęstych zaro¶lach znajduj± się pojedyncze nagrobki.

W 1988 r. wydobyto macewy z terenu plebanii i złożono je na podwórzu miejscowej biblioteki. Po kilku latach nagrobki przeniesiono do magazynu Urzędu Gminy.

W 1988 lub 1989 r. Wojciech Henrykowski wykonał zdjęcia odzyskanych macew. Fotografie zostały przekazane do Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Na podstawie powstałego w ten sposób materiału ikonograficznego, w 2015 r. autor niniejszego artykułu sporz±dził spis personaliów zmarłych.

Lp	Imię:	Imię ojca:	Data zgonu:		Informacje dodatkowe:
1	Jochewed	Izrael ha-Kohen	25 nisan 5685	19.04.1925
2	Szmuel	Jehuda	24 cheszwan 5656	11.11.1895
3	Mordechaj	Izrael Dawid	26 tewet 5682	26.01.1922
4	Hena Lea	Cwi	3 tewet 5688	27.12.1927
5	Rosil (?)	Jehuda	22 tewet 5673	01.01.1913
6	Ester Chana	Chaim Dawid	29 tewet 5682	29.01.1922	m±ż Izrael Sztajn
7	Chaim	Nisan ha-Kohen	14 nisan 5660	13.04.1900	z Dobrzynia (?)
8	Jakow	Mosze	4 ijar 5667	18.04.1907
9	Awraham Cwi Jechiel	Cwi (?)	[...] tamuz 5670	[...]07/08.1910
10	Chaja	Efraim	1 nisan 5650	22.03.1890	nazwisko Rosen, m±ż Josef
11	Ida Gitel	Szabataj	23 tewet 5668	28.12.1907
12	Nachman	Izrael ha-Lewi	25 kislew 5682	26.12.1921
13	Josef	Mosze	2 szewat 5662	10.01.1902
14	Rojza	Beniamin	1 tewet 5662	11.12.1901
15	Jakow Dow	Jehuda	17 kislew 5685	14.12.1924
16	Mordechaj Zerach	Kalonimus	23 elul 5682	16.12.1922
17	Sara Rachel
18	Rachel	Szalom	7 nisan 5667	22.03.1907
19	Jakow Dawid	Arie	18 nisan 5665	23.04.1925
20	Awraham Josef	Szlomo Zalman ha-Lewi	26 elul 5681	29.09.1921
21	Brajna	Jehuda	18 kislew 5671	19.12.1910
22	Baruch Jehuda	Josef	27 cheszwan 5672	18.12.1911
23	Hinda	Awraham Aba	21 adar I 5687	23.02.1927
24			8 kislew 5687	14.11.1926	kobieta
25	Jehuda Fiszel	Perec ha-Kohen			z Szerwina (?)
26	Ruchama Etka	Meir			macewa podwójna
27	Chana	Jakow Dow
28	Sara Rojzel	Awraham	2 [...] tewet 5667
29	Chaja Sara	Mosze	20 nisan 5652	17.04.1892
30	Rebeka	Szmuel	14 aw 5654	16.08.1894	nazwisko: Kreitman, m±ż Mordechaj Josef
31	Gitel	Awraham Icchak ha-Kohen	14 ijar 5661	03.05.1901	nazwisko: Frojerman, z Makowa, m±ż: Icchak Meir, zm. w Goworowie
32	Mosze Dow	Towje Jehuda ha-Lewi	27 nisan 5669	18.04.1909
33	Jakow Dow	Baruch	[...] tewet 5669	12.1908/01.1909
34	Jakow Ajzyk	Jehuda Arie	18 nisan 5674	14.04.1914
35	Ejdel Bracha
36	Chaim	Mosze ha-Kohen	8 tamuz 5670	15.07.1910
37	Liba	Mosze Dow ha-Lewi	21 nisan 5668	22.04.1908
38	Rojza	Eliezer	566[...]
39	Ester Ciril	Mosze	20 adar 5668	22.02.1908
40	Rachel	Alter	4 tiszri 5677	01.10.1916
41	Cwi
42	Chaim Matysjahu	Jakow	8 siwan 5669	28.05.1909
43	Blima Hena	Mosze ha-Kohen	14 nisan 5671	12.04.1911
44	Rachel Lea	Mosze Dow
45	Pesa	Szmuel	18 tewet 5652	18.01.1892
46		Symcha	5 aw 5696	24.07.1936
47	Mosze Jakow Jehoszua	Izrael Chaim	8 ijar 5673	15.05.1913
48	Jakow S[...]	Chaim
49	Dow [...]	Icchak Ajzyk	28 ijar 5673	04.06.1913
50	Awraham Zew	Josef (Zeriachu?)	9 siwan 5672	25.05.1912
51	Szajna [...]	[...] Zew	[...] tewet [...]
52	Zew	Icchak Jakow	28 heszwan 5695	06.11.1934
53	Szlomo Jehuda
54	Gedalia	Hilel Zew
55	Ester Perel	Josef	17 siwan 5679	15.06.1919
56	Aron Josef	Awraham Icchak	10 elul 5673	12.09.1913
57	Gerszon	Naftali
58	Efraim
59	[...] Fajga
60	Jehuda	Cwi	4 aw 5654	06.08.1894
61	Jakow	Szmuel	14 ijar 5662	21.05.1902

Kilkadziesi±t macew nadal składowanych jest w magazynie Urzędu Gminy Goworowo. W 1997 r. wójt Gminy Goworowo próbował zainteresować spraw± Zwi±zek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce.

W 2001 r. Goworowo odwiedził Ygal Stav z Izraela. Po jego wizycie sprawa zachowanych macew stała się przedmiotem korespondencji pomiędzy biurem Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha a Gmin± Goworowo.

Cmentarz jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków pod numerem GOW/GEZ-50.

Poż±dane było oznakowanie cmentarza oraz budowa lapidarium.

tekst: K. Bielawski
Bibliografia:
Dziewirski J., Goworowo i okolice, Ostrołęka 2006.
Mironczuk J., Społeczno¶ć żydowska w okręgu bożniczym w Ostrołęce do okresu Powstania Styczniowego, "Zeszyty Naukowe OTN", nr 21, Ostrołęka 2007.
Grzybowski M. M., Katolickie kaplice dworskie oraz miejsca kultu innowierców na Mazowszu
w drugiej połowie XVIII wieku: materiały Ľródłowe z wizytacji ko¶cielnych, [w:] Studia Płockie, nr. 4, Płock 1986.
Goworowo, sefer zikaron, red. Burstin A., Kossovsky D., Tel Aviv 1966.