Nie wiemy, kiedy pierwsi Żydzi osiedlili się w Goleniowie (w języku niemieckim: Gollnow). Z cał± pewno¶ci± byli tu obecni już w XVIII wieku. W 1782 roku w mie¶cie żyło 62 wyznawców judaizmu, a ich liczba wzrosła do 165 w 1840 roku. Goleniowscy Żydzi posiadali własn± synagogę i cmentarz. Z pewno¶ci± - podobnie jak w innych miastach - na przełomie XIX i XX w. wielu wielu z nich wyemigrowało zagranicę w poszukiwaniu lepszych perspektyw. W 1933 roku społeczno¶ć Żydów w Goleniowie liczyła już tylko 77 osób, a nazistowskie represje spowodowały dalszy spadek tej liczby. Ci, którzy pozostali w mie¶cie do czasu wybuchu II wojny ¶wiatowej, w lutym 1940 roku zostali deportowani do gett na LubelszczyĽnie. Większo¶ć z nich nie doczekała wyzwolenia.

Cmentarz żydowski w Goleniowie znajduje się na terenie zajętym obecnie przez Park XXX-lecia. Nekropolia została zniszczona przez nazistów, do dzi¶ nie zachowały się żadne nagrobki. Nasz korespondent tak opisuje to miejsce: "Po cmentarzu nie ma żadnego ¶ladu poza prostok±tnym placem, na którym rosn± regularnie posadzone lipy oraz piękny, stary ¶wierk".

Kilkaset metrów na południe od cmentarza żydowskiego wzniesiono pomnik ku czci ofiar II wojny ¶wiatowej, z wyrytymi napisami językach: polskim, hebrajskim, niemieckim, czeskim i rosyjskim o tre¶ci: "Pamięci wszystkich, którzy na zawsze spoczęli w ziemi goleniowskiej".

tekst: K. Bielawski