Po raz pierwszy Żydzi w Dubiecku - w osobie arendarza imieniem Lewko - wzmiankowani s± w 1622 roku. Ich póĽniejsze dzieje nie s± dokładnie udokumentowane. Pocz±tkowo Żydzi z Dubiecka podporz±dkowani byli kahałowi przemyskiemu. W połowie XVIII wieku w Dubiecku istniała już samodzielna gmina wyznaniowa, która posiadała cmentarz i synagogę, zburzon± w 1799 roku w zwi±zku z brakiem wcze¶niejszej zgody na jej budowę. W 1765 roku żyło tu stu szesnastu wyznawców judaizmu. Ich liczba stopniowo wzrastała: w 1880 roku w mie¶cie mieszkało 666 Żydów, a spis powszechny z 1921 roku odnotował 977 osób pochodzenia żydowskiego. Przez wiele lat Żydzi stanowili około połowy ludno¶ci miasta, jednocze¶nie dominuj±c w handlu i rzemio¶le.

W Dubiecku silne wpływy miały idee chasydyzmu. Miejscowi Żydzi byli zwolennikami cadyków Cwi Elimelecha z Błażowej oraz Szaloma z Bełza. Przez pewien czas rabinem w Dubiecku był Cwi Elimelech Szapiro (1758 - 1841), uczeń Menachema Mendla z Rymanowa i założyciel słynnej dynastii cadyków z Dynowa. Cadyk Cwi Elimelech przeciwstawiał się postępowym pr±dom w judaizmie, hołduj±c jednocze¶nie kabale.

Miasto poważnie ucierpiało podczas I wojny ¶wiatowej. Doszło do wielu zniszczeń, a wojska rosyjskie dokonały grabieży, również maj±tku ludno¶ci żydowskiej. Wielu żydowskich żołnierzy nie powróciło z wojny, pozostaj±c w Austrii, Niemczech, czę¶ć wyemigrowała do Ameryki. W listopadzie 1918 roku okoliczni chłopi dopu¶cili się rabunku sklepów należ±cych do Żydów.

Zagładę dubieckiego sztetl przyniosła II wojna ¶wiatowa. Wkrótce po zajęciu miasta, nazi¶ci spalili dom modlitwy, a w paĽdzierniku 1939 roku rozebrano drug± synagogę. W listopadzie Żydzi zostali wypędzeni za San, na tereny zajęte przez Armię Czerwon±. Deportacja została przeprowadzona brutalnie - Żydom pozwolono zabrać jedynie niewielk± ilo¶ć bagażu, podczas transportu wielu z nich zostało dotkliwie pobitych. Czę¶ć utonęła w nurtach Sanu. Po wej¶ciu do radzieckiej strefy okupacyjnej, uchodĽcy zostali ograbieni przez ukraińskich chłopów.

Cmentarz żydowski w Dubiecku znajduje się w północnej czę¶ci miasta, około trzystu metrów od Rynku. Podczas II wojny ¶wiatowej na jego terenie nazi¶ci dokonywali licznych egzekucji ludno¶ci żydowskiej. Największa z nich miała miejsce w dniu 24 czerwca 1942 roku, kiedy to rozstrzelano około osiemdziesięciu osób. Hitlerowcy niemal doszczętnie zniszczyli cmentarz, wykorzystuj±c nagrobki do utwardzania dróg. Do dzi¶ przetrwały pojedyncze fragmenty macew.

Więcej informacji o historii Dubiecka i miejscowej społeczno¶ci żydowskiej znajdziesz na stronach:
Shtetlinks - Welcome to Dubiecko
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubeckiej
Dubiecko - Yizkor Book

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Grzegorz Sowa

Bibliografia:
Andrzej Potocki: "Żydzi w Podkarpackiem"
Pinkas Hakehillot: Encyclopedia of Jewish Communities, Poland, wyd. Yad Vashem