Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
DŁUGOSIODŁO  
Dział o cmentarzu w Długosiodle powstał
dzięki wsparciu udzielonemu przez
San Francisco Bay Area
Jewish Genealogical Society

Nie wiadomo, kiedy pierwsi Żydzi pojawili się w Długosiodle. Z całą pewnością mieszkali tu już pod koniec XVIII w. Świadczy o tym zapis, jaki w 1783 r. poczynił wizytator diecezjalny: "Nie masz dysydentów w tej parafii: żydów 24 a żydówków 19, chłopców 14 a dziewczyn 18". W początkach XIX w. wyznawcy judaizmu z Długosiodła podlegali dozorowi bóżniczemu w Różanie.

Żydzi z Długosiodla wyróżniali się strukturą źródeł utrzymania. O ile w wielu polskich miejscowościach większość z nich trudniła się handlem i rzemiosłem, pod koniec lat siedemdziesiątych XIX w. w gminie Długosiodle z handlu czerpało zyski jedynie 15 Żydów, natomiast dla 653 osób pochodzenia żydowskiego podstawą utrzymania była praca na roli. Struktura ta najwyraźniej z czasem uległa zmianie.

W XIX w. w Długosiodle powstała niezależna gmina żydowska. W miejscowości istniała synagoga oraz chasydzkie domy modlitwy. Aktywne były oddziały różnych żydowskich organizacji społeczno-politycznych, między innymi: Agudat Izrael, Syjoniści Ogólni, Mizrachi, Beitar, Bund. W 1932 r. działacze ortodoksyjnej partii Agudat Izrael otworzyli w Długosiodle szkołę religijną dla dziewcząt Beit Jakow.

Podczas spisu powszechnego w 1921 r. wyznanie mojżeszowe zadeklarowało 801 mieszkańców Długosiodła. Stanowili oni wtedy 45,9% całej populacji osady.

Trudna sytuacja gospodarcza i polityczna w okresie międzywojennym odbiła się na sytuacji Żydów z Długosiodła. W latach 30-tych antysemityzm doprowadził do ograniczeń w handlu i aktów przemocy. W sierpniu 1936 r. w Długosiodle doszło do zamieszek. Tłum zniszczył wiele żydowskich kramów na targowicy, wybijano okna w domach należących do Żydów. Spokój w osadzie przywrócili policjanci. Aresztowano 16 Polaków, którzy zostali później skazani na kilkumiesięczne kary pozbawienia wolności. Napięta atmosfera w Długosiodle utrzymywała się także w kolejnych latach. Do ponownej eskalacji przemocy doszło w 1938 r. W tym okresie podobne wydarzenia miały miejsce także w innych polskich miastach.

W pierwszych dniach wojny do Długosiodła napłynęło wielu żydowskich uchodźców, między innymi z Przasnysza i miast Prus Wschodnich. Miesiąc później, w dniu 5 października 1939 r., w czasie święta Sukot, Niemcy zmusili Żydów do opuszczenia miejscowości. Dano im na to 2 godziny, nie pozwalając zabierać jakichkolwiek bagaży. Próbujących ukrywać się rozstrzeliwano. Jak podaje The Encyclopedia of Jewish Communities in Poland, na miejscu doszło do doraźnych egzekucji: "Gołda Minkes, właścicielka sklepu z warzywami, została pogrzebana żywcem. Mężczyzna o imieniu Pinkas, rzezak rytualny, został postrzelony i wpółżywy zakopany. Udało mu się jednak wydostać z grobu i po wielu perturbacjach dotrzeć do Białegostoku".

Większość z Żydów wypędzonych z Długosiodła udała się na wschód, między innymi do Zambrowa i Białegostoku. Część z nich została później zesłana przez władze radzieckie do gułagów na Syberii i Uralu. Innych zgładzili Niemcy. Tylko nielicznym dane było doczekać wyzwolenia.

Przedwojenna mapa okolic Długosiodła. Strzałką zaznaczono domniemany cmentarz żydowski.
Przedwojenna mapa okolic Długosiodła z zaznaczeniem cmentarza żydowskiego (źródło: www.mapywig.org)

Cmentarz dawnej gminy żydowskiej w Długosiodle jest położony około 2 km na północ od centrum miejscowości, po zachodniej stronie drogi z Długosiodła do Wólki Piasecznej. Obiekt znajduje się w obrębie działki geodezyjnej nr 143502 2.0022.240 o powierzchni 26038 m kw. Na mapie wydanej przez Wojskowy Instytut Geograficzny w 1935 r. wschodnia granica cmentarza znajduje się w niewielkim oddaleniu od drogi.

Brak szczegółowych danych o historii cmentarza. Data jego założenia jest nieznana. W lustracji Długosiodła z 1781 r. znajduje się informacja o braku w parafii cmentarza żydowskiego. Krótką wzmiankę o cmentarzu zamieścili Maria Bober-Pełzowska i Andrzej Pełzowski w opracowaniu "Ginące piękno małych ojczyzn" ([w:] Wychowanie Techniczne z plastyką w szkole , nr 1/2003, s. 20). Niewykluczone, że cmentarz powstał w XIX w., wraz z rozwojem liczebnym miejscowej społeczności żydowskiej.

Obiekt uległ potężnej dewastacji. Wszelkie naziemne ślady grobów i infrastruktury cmentarnej zostały zatarte. Niewykluczone, że granice obszaru grzebalnego wyznaczają widoczne odcinki ziemnego obwałowania. Teren jest porośnięty lasem iglastym.

We wrześniu 2010 r. przy drodze, w pobliżu cmentarza Gminne Centrum Informacji ustawiło tablicę z napisem w językach polskim, hebrajskim i angielskim o treści: "Cmentarz żydowski. W tym miejscu spoczywa około tysiąca Żydów, mieszkańców gminy Długosiodło, pochowanych w okresie od XVIII do XX wieku".


tekst & zdjęcia: K. Bielawski
Bibliografia:
The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust , t. I, red. Spector S., Wigoder G., New York 2001.
Grzybowski M. M., Katolickie kaplice dworskie oraz miejsca kultu innowierców na Mazowszu
w drugiej połowie XVIII wieku: materiały źródłowe z wizytacji kościelnych
, [w:] Studia Płockie, nr. 4, Płock 1986.

Długosiodło - cmentarz żydowski Długosiodło - cmentarz żydowski Długosiodło - cmentarz żydowski Długosiodło - cmentarz żydowski
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Długosiodła i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe jest wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas