W roku 1793 Czerniejewo zamieszkiwało 787 mieszkańców, w tym 384 katolików, 265 ewangelików oraz 138 wyznawców judaizmu. Pod koniec osiemnastego wieku w Czerniejewie istniały trzy ko¶cioły: dwa katolickie, jeden ewangelicki oraz synagoga przy ul. W±skiej, która spłonęła prawdopodobnie na pocz±tku XX wieku. Podobnie jak w innych miastach, na przełomie stuleci liczba osób pochodzenia żydowskiego drastycznie zmalała - do 36 osób w 1895 roku i zaledwie osiemnastu w 1934 roku.

Nekropolie każdej z grup wyznaniowych usytuowano: katolicki - przy drodze na Wrze¶nię, ewangelicki (zlikwidowany po 1945r.) - na wschód od cmentarza katolickiego. Natomiast cmentarz żydowski założono poza miastem, po wschodniej stronie drogi do K±piela. Upływaj±cy czas dał się we znaki każdemu z tych miejsc. Jednak najbardziej zapomniany i zaniedbany był cmentarz żydowski. Przez lata jego teren porastały chaszcze, w wyniku zniszczeń nie było na nim żadnych nagrobków. O przeszło¶ci tego miejsca przypominał jedynie niewielki kamień z napisem: "W tym miejscu znajdował się cmentarz wyznania mojżeszowego"

Dzięki przedsiębiorcom działaj±cym na terenie gminy, wła¶cicielom fermy "Nordan" sp. z o.o. w Rakowie, a także lokalnym władzom samorz±dowym, w 2009 roku na cmentarzu przeprowadzono prace porz±dkowe. Ustawiono pomnik w formie tradycyjnej macewy, z napisem o tre¶ci: "W tym miejscu znajduje się cmentarz, na którym spoczywaj± członkowie społeczno¶ci żydowskiej Czerniejewa". Nieco dalej ułożono kilkadziesi±t fragmentów nagrobków, które przez lata tkwiły w fundamentach remizy strażackiej. Odsłonięcia pomnika dokonali: p. Danuta Grychowska - burmistrz Czerniejewa, p. Alicja Kobus - przewodnicz±ca Gminy Żydowskiej w Poznaniu oraz p. Igor Shamilov.

Danuta Grychowska w swojej przemowie przytoczyła następuj±ce słowa: Nasza wspólna historia liczona jest na jedno tysi±clecie. Między nami istnieje poczucie pewnej wspólnoty, kulturowych więzi, które w wyniku gwałtownych zakrętów historii zniknęły. Każde spotkania i rozmowy prowadz± do szacunku wobec narodu tragicznie dotkniętego na przestrzeni wieków, do budowania mostów ł±cz±cych narody. Zburzone przez okrucieństwa historii, na nowo winny być zbudowane. Takie spotkania maj± wymiar nie tylko religijny, ale i ogólnoludzki, wyznaczaj±cy miarę naszego człowieczeństwa. Za¶ nasz wielki Rodak Jan Paweł II. 13.04.1986 r. wypowiedział takie słowa: "Religia Żydowska nie jest dla naszej religii rzeczywisto¶ci± zewnętrzn±, lecz czym¶ wewnętrznym. Stosunek do niej jest inny aniżeli do jakiejkolwiek innej religii. Jeste¶cie naszymi umiłowanymi braćmi - i można powiedzieć - naszymi starszymi braćmi".

W spotkaniu uczestniczyli również rabin Icchak Chaim Rapoport z Gminy Żydowskiej we Wrocławiu, ks. Adam Kapka - proboszcz parafii w Czerniejewie, Przemysław Pacia - Wicewojewoda Wielkopolski, Wojciech Krawczyk - członek Zarz±du Powiatu GnieĽnieńskiego. Zaproszeni go¶cie uczcili pamięć zmarłych okoliczno¶ciowymi wyst±pieniami. Rabin Icchak Chaim Rapoport powiedział: "kawał ziemi, na którym był cmentarz żydowski, teraz ponownie będzie szanowany, jest to dla nas co¶ bardzo warto¶ciowego". Podobne my¶li wyraziła Alicja Kubus, która zaznaczyła, iż każda taka uroczysto¶ć ma dla Żydów kolosalne znaczenie, bo "odżywa chęć my¶lenia o zmianie my¶lenia w polskim społeczeństwie". Na zakończenie, pod pomnikiem upamiętniaj±cym spoczywaj±cych tam ludzi, złożono kwiaty i znicze, które swoim blaskiem o¶wietlały okoliczno¶ciow± tablicę.

tekst: Aleksandra Krygier
zdjęcia: Aleksandra Krygier, Witold Nawrocki