Cmentarz żydowski w Chorzowie (niem. Königshütte) powstał w 1862 r., wkrótce po ukonstytuowaniu się miejscowej gminy wyznaniowej. Cmentarz założono na południowym skraju miejscowo¶ci, poza terenem zabudowanym, przy Ziegelerstrasse (póĽniejszej Zietenstrasse, obecnej ul. Krzywej).

Jak wynika z porównania map z lat 1890-1941, powierzchnia cmentarza była powiększana, by ostatecznie osi±gn±ć ok. 8 tys. m kw. Przed wybuchem II wojny ¶wiatowej cmentarz zajmował działkę w kształcie wydłużonego prostok±ta. Wej¶cie znajdowało się od strony ul. Krzywej 18, cmentarz sięgał prawie do obecnej ul. J. Kilińskiego (dawnej Schemmstrasse). Przy bramie znajdował się dom przedpogrzebowy, wzniesiony w 1898 roku.

Brak szczegółowych informacji o stanie obiektu w latach II wojny ¶wiatowej oraz bezpo¶rednio po jej zakończeniu. Jak podaje Renata Skoczek z Muzeum w Chorzowie, cmentarz "przetrwał okres II wojny ¶wiatowej". W 1949 r. Komitet Organizacyjny Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej zgłaszał zamiar uporz±dkowania cmentarza. Do 1949 r. w domu przedpogrzebowym mieszkała żydowska rodzina.

Po zakończeniu działań wojennych cmentarz w dalszym ci±gu pełnił funkcje grzebalne. W latach 1945-1954 odbyły się na nim prawdopodobnie 24 pogrzeby, jednak dokładna liczba pochówków nie jest znana.

W 1958 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Chorzowie podjęło uchwałę o zamknięciu cmentarza. Decyzja została zatwierdzona przez Ministerstwo Gospodarki Komunalnej. W 1959 r. S±d Powiatowy w Chorzowie przeniósł prawo własno¶ci do działki cmentarnej z Izraelickiej Gminy Wyznaniowej na Skarb Państwa.

W 1964 r. wyburzono opuszczony w 1949 r. i w kolejnych latach czę¶ciowo zniszczony dawny dom przedpogrzebowy. Pomimo doraĽnych prób zabezpieczania cmentarza (m. in. poprzez zamontowanie bramy), cmentarz był stopniowo dewastowany. Nagrobki były rozkradane lub sprzedawane za zgod± Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Chorzowie.

W kolejnych latach władze miasta próbowały doprowadzić do likwidacji cmentarza i przeznaczenia jego terenu pod zabudowę (m. in. szkołę i przedszkole). 25 maja 1972 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Chorzowie wydało decyzję o likwidacji cmentarza. W dn. 15 lutego - 3 marca 1973 r. ekshumowano szcz±tki 32 zmarłych, które złożono na cmentarzu żydowskim w Bytomiu. Następnie przyst±piono do usuwania pozostało¶ci nagrobków - ok. 400 ton gruzu wywieziono na składowisko przy ul. Składowej. Działkę uporz±dkowano i zniwelowano, urz±dzaj±c w tym miejscu park (w 2006 r. nazwany Parkiem Pod Kasztanami). Plany wybudowania na zlikwidowanym cmentarzu szkoły i przedszkola nie zostały zrealizowane.

25 paĽdziernika 2006 r. na skraju parku odsłonięto pomnik zaprojektowany przez Gerarda Grzywaczyka. Pomnik tworz± dwie granitowe płyty, nawi±zuj±ce kształtem do macew zamkniętych łukiem półkolistym. Wyryto na nich napis: "El Male Rachamim [ hebr., Boże Pełen Miłosierdzia]. Boże błogosław... Dla upamiętnienia społeczno¶ci żydowskiej Chorzowa mieszkańcy miasta. 2006".

Autor: Krzysztof Bielawski
Bibliografia:
Skoczek R., Cmentarz żydowski w Chorzowie. Okoliczno¶ci zwi±zane z jego likwidacj±,
[w:] Żydzi na Górnym ¦l±sku w XIX i XX wieku, red. Kalinowska-Wójcik B., Keller D., Rybnik - Katowice 2012.
Urban K., Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966 , Kraków 2006.