Pocz±tek obecno¶ci Żydów w Brzegu (niemiecka nazwa Brieg) przypada na XIV w., jednakże antysemicka działalno¶ć franciszkanina Jana Kapistrana doprowadziła w połowie XV w. do usunięcia ludno¶ci żydowskiej z miasta na około dwie¶cie lat. W 1650 r. w Brzegu zamieszkała grupa Żydów z Białej, która dziesięć lat póĽniej założyła samodzieln± gminę. W 1799 r. została otworzona synagoga, a siedemna¶cie lat póĽniej gmina posiadała już własnego rabina. Liczba członków społeczno¶ci żydowskiej rosła systematycznie; w 1785 r. było ich 156, a w 1913 r. - 282. XIX wiek to rozkwit drukarni żydowskich, które wydawały dla Żydów popularne w Niemczech kalendarze i roczniki. Pocz±tek okresu hitlerowskiego to spadek liczebno¶ci brzeskich Żydów; w 1933 r. było ich 255, a w 1939 r. już tylko 123; ta niewielka grupa została podczas drugiej wojny ¶wiatowej wywieziona do gett na terenach okupowanej Polski. Podczas "Nocy kryształowej" wnętrze miejscowej synagogi zostało spalone, a sam budynek ¶wi±tyni podczas wojny przerobiono na pomieszczenia mieszkalne (taki jest również stan na dzień dzisiejszy).

Teren pod cmentarz żydowski w Brzegu został zakupiony w 1798 r. Pierwsze pochówki miały miejsce w 1801 r., ostatnie odbyły się w 1937 r. Nekropolia ma powierzchnię około 0,5 hektara, jest ogrodzona siatk±, a zielona bramka z gwiazda Dawida pozostaje otwarta dla odwiedzaj±cych. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1806 r., ł±cznie do dnia dzisiejszego pozostało około 150 macew. Mimo kilku przewróconych i popękanych macew, nekropolia jest w dobrym stanie - w 2004 r. została uporz±dkowana przez lokaln± młodzież. Miejsce to jest szczególnie warte zobaczenia, ze względu na nagrobkow± symbolikę i wyj±tkow± atmosferę. Cmentarz żydowski znajduje się przy ul. Makarskiego, na prawo od cmentarza katolickiego.

tekst & zdjęcia: Małgorzata Fr±ckowiak