Bernard Kopiec w swym opracowaniu po¶więconym Żydom z Imielina, tak opisuje historię gminy żydowskiej w Bieruniu Starym: "Bieruń leżał na szlaku handlowym wiod±cym z Wrocławia do Krakowa. Sprzyjało to osiedlaniu się mie¶cie kupców i rzemie¶lników w tym i żydowskich. W pierwszej połowie XVIII wieku ich liczba w Bieruniu nie przekraczała kilkunastu osób. Około roku 1750 społeczno¶ć żydowska założyła gminę wyznaniow±, która jednak nie została zalegalizowana przez władze państwowe. Salę modlitwy założono w prywatnym domu, utworzono również chader, gdzie obok zasad wyznania mojżeszowego nauczano historię i literaturę żydowsk± oraz języka hebrajskiego. W 1778 roku założono na przedmie¶ciu Wit - cmentarz żydowski. (...) Wraz z uzyskaniem w 1812 roku przez ludno¶ć żydowsk± w Prusach równouprawnień, została zalegalizowana gmina wyznania mojżeszowego w Bieruniu Starym . w tym roku wzniesiono murowan± bóĽnicę. W 1840 roku w Bieruniu Starym mieszkały 103 osoby wyznania mojżeszowego, natomiast do bieruńskiego kahału należało jeszcze 254 Żydów z okolicznych wiosek, w tym z Imielina 25. Z pocz±tkiem XX wieku w Bieruniu Starym mieszkało tylko 20 Żydów. Największym skupiskiem Żydów w owym czasie był Imielin gdzie mieszkało ich 41. Po przył±czeniu do Polski czę¶ci Górnego ¦l±ska dużo Żydów starobieruńskich przeniosło się do Niemiec. W 1923 roku do żydowskiej gminy wyznaniowej w Bieruniu Starym należało 84 wiernych".

Cmentarz żydowski w Bieruniu Starym został założony w 1778 roku przy ul. ¶w. Wita nad rzek± Mleczn± i zajmuje powierzchnię około 950 metrów kwadratowych. Nekropolia jest otoczona kamiennym murem, wzniesionym w końcu XIX wieku. Bramę cmentarn± zdobi± menory. Do obecnych czasów zachowało się ponad czterdzie¶ci całych płyt nagrobnych oraz szereg porozbijanych i wro¶niętych w ziemię macew. Najstarsze z nich pochodz± z końca XVIII w. i wykonane s± z piaskowca. Najmłodsze, granitowe pomniki upamiętniaj± pochówki z okresu międzywojennego. Najstarsze macewy s± prostok±tne, a stele stawiane od połowy XIX w. maj± górne krawędzie zakończone najczę¶ciej półokr±gło lub łukowato. Symbolika bardzo słabo zróżnicowana, ograniczona najczę¶ciej do dwu hebrajskich liter. Inskrypcje na nagrobkach wykonano w językach hebrajskim i niemieckim. Na przełomie 1994 i 1995 roku bieruński kirkut poddano renowacji.

O obecno¶ci Żydów w Bieruniu przypomina też budynek dawnej synagogi przy ul. O¶więcimskiej, wykorzystywany dzi¶ jako remiza strażacka.

Wiele informacji o cmentarzu żydowskim w Bieruniu Starym znajdziesz na stronie
"Kamienie mówi±. Spacer po bieruńskim kirkucie"
Więcej zdjęć z tej nekropolii znajdziesz tutaj:

tekst & zdjęcia: Ryszard Bielawski