Judaika

Cmentarze żydowskie, synagogi i inne zabytki trwałe

Cmentarz żydowski w Tarnogrodzie

Cmentarz powstał być może pod koniec wieku XVI. Dokładna data jego założenia nie jest znana choć obok roku 1588 podaje się też wiek XVIII. Nekropolia służyła zgodnie z przeznaczeniem do 1942 roku. Została zdewastowana podczas okupacji niemieckiej. Macewy wykorzystano do utwardzania ulic w Tarnogrodzie. Wg informacji umieszczonych na stronie Wirtualnego Sztetlu cmentarz ogrodzono w roku 1985, a na jego terenie zebrano odzyskane fragmenty około 100 macew. Tablica informacyjna umieszczona przy bramie cmentarnej podaje informację o odrestaurowaniu nekropolii w latach 1986-1990 za sprawą Charlesa Schroeibera (tak nazwisko zapisano na tablicy informacyjnej, na pomniku na terenie cmentarza zapisano "Schreiber") oraz rodziny Schorerów.

Obrazek

Cmentarz żydowski w Kamionce

Cmentarz powstał prawdopodobnie w pierwszej połowie XIX gdy w Kamionce powstała samodzielna gmina żydowska. Żydzi zawsze stanowili mniejszą część mieszkańców osady. Zamieszkiwali głównie w okolicach rynku i od XVIII wieku zmonopolizowali na miejscu handel oraz rzemiosło. Część z mieszkających w Kamionce Żydów trudniła się uprawą ziemi. Cmentarz został zniszczony po II wojnie światowej. Do dnia dzisiejszego na porośniętym lasem terenie zachowało się tylko kilka stel nagrobnych.

Obrazek

Cmentarz żydowski w Biłgoraju

Nowy cmentarz żydowski w Biłgoraju powstał na początku XIX wieku. Zajmował 2 ha ziemi. Zniszczony przez okupantów niemieckich podczas II wojny światowej. W latach osiemdziesiątych ogrodzony. Z ocalałych macew stworzono lapidarium. Wiele odzyskanych macew leży na terenie cmentarza.

Obrazek

Synagoga w Tarnogrodzie

Wybudowana w 1686 roku synagoga była już trzecią z kolei bożnicą w Tarnogrodzie. Dwie pierwsze były budowlami drewnianymi i uległy zniszczeniu. Synagoga murowana była budowlą barokową. Utraciła barokowe cechy w wyniku późniejszych przebudów. Do pierwotnej barokowej bryły najpierw dobudowano od północy babiniec. W XIX wieku w miejscu istniejącego wcześniej od zachodu przedsionka wzniesiono na całej szerokości budynku piętrową przybudówkę. Na jej piętrze znajdował się drugi babiniec. Przebudowano także dach budynku. W trakcie tych zmian zniknęły z elewacji elementy barokowe. Z zewnątrz budynek uzyskał wygląd utrzymany w stylu klasycystycznym. I taki zachował się do dnia dzisiejszego.

Obrazek

Cmentarz żydowski i miejsce zagłady społeczności żydowskiej w Krzeszowie

Cmentarz powstał prawdopodobnie w XVII wieku. Nie jest znana dokładna data jego założenia. Krzeszów będąc częścią Ordynacji Zamojskiej pełnił w niej ważną funkcję portu na Sanie - spławiano tędy zboże z Ordynacji. Ta rola sprawiła, że mimo zniszczeń jakie przynosiły tu kolejne wojny i powstania Krzeszów się rozwijał. Był miastem trzech religii. Najliczniejszą grupą byli Żydzi. W XVII wieku posiadali tu synagogę (spalona w wieku XVII). Kolejną synagogę wzniesiono w wieku XVIII i została zniszczona podczas I wojny światowej wraz z większością zabudowań miasta. Zagładę ludności żydowskiej przyniosła kolejna wojna światowa. Podczas okupacji zdewastowano też cmentarz żydowski. W roku 2001 został z inicjatywy 3 osób otoczony betonowym murem.

Obrazek

Józefów (Roztoczański) - kirkut i miejsce mordu

Pierwsi Żydzi osiedlili się w Józefowie w 1715 roku, zaraz po lokowaniu miasta na prawie magdeburskim przez ordynata Tomasza Józefa Zamoyskiego. Cmentarz założono w 1762 jak podaje się najczęściej na podstawie datowania najstarszego zachowanego nagrobka. Tylko Wirtualny Sztetl podaje rok założenia 1768 i najstarszy nagrobek datuje na rok 1743. Cmentarz znajduje się około 400 m na południe od józefowskiej synagogi. Na niewielkim zniesieniu przy drodze do kamieniołomów.

Obrazek

Synagoga w Józefowie (Roztoczańskim)

Budynek synagogi w Józefowie powstał w drugiej połowie XIX wieku, gdy ludność żydowska w tej miejscowości stanowiła blisko 70% mieszkańców miasta. W też czasie niemal połowa członków gminy wyznaniowej utrzymywała się z zajęć związanych z produkcją książek i druków urzędowych. Niewiele do dziś zostało z tamtego Józefowa. Łatwiej jest sobie wyobrazić żydowskich kamieniarzy korzystających wydobywanego na miejscu kamienia niż dawne zakłady papiernicze, drukarnie i księgarnie.

Szukając początków osiedlania się Żydów w Józefowie cofnąć się należy do wieku XVIII. Tabela pokazująca rozwój demograficzny miejscowości przedstawiona na stronach portalu Wirtualny Sztetl nie pozostawia złudzeń - miast rozwijało się głównie dzięki ludności żydowskiej. To był sztetl i może nawet dziwić, że synagoga nie znajdowała się bezpośrednio przy rynku tylko tak jak w wielu innych miasteczkach - przy jednej z bocznych uliczek. Dziś mieści się w niej biblioteka.

Obrazek

Cmentarz żydowski w Bychawie

Jak w wielu innych miejscowościach Lubelszczyzny także i w Bychawie są dwa cmentarze żydowskie: stary i nowy. Sądziłem, że to właśnie te "nowe" cmentarze zwykle zachowują swoją funkcję w pamięci ludzi. W Bychawie jest jednak trochę inaczej. Tu właśnie nowy cmentarz został zdewastowany całkowicie. Za to stary cmentarz, znajdujący się w pobliżu synagogi jest miejscem w którym można zobaczyć fragmenty macew. Nie wykluczone, że macewy pochodzą z nowego cmentarza.

Obrazek

Cmentarz żydowski w Opatowie

Cmentarz założono prawdopodobnie w XVI wieku. Być może jest jednym z niewielu w Polsce użytkowanych nieprzerwanie do II wojny światowej. Przez stulecia rozrósł się do powierzchni 3 hektarów. Jeszcze w drugiej połowie XX wieku znajdował się na terenie pozostającym wolnym od zabudowy miejskiej.

Obrazek

Cmentarz żydowski w Piotrkowie Trybunalskim

Nowy cmentarz żydowski w Piotrkowie Trybunalskim zlokalizowany jest przy ulicy Spacerowej. Wybrałem się tam od strony dawnego centrum miasta więc miałem przyjemność przejechać się po starym bruku.

Cmentarz powstał w 1791 roku. Zastąpił stary cmentarz przy synagodze (do dziś nie pozostał po nim żaden ślad). Po przejściu przez bramę cmentarną nie można nie zauważyć połamanych macew ułożonych po wewnętrznej stronie muru cmentarnego. Jest to lapidarium powstałe z macew odzyskanych podczas remontu drogi (niestety nie poradziłem sobie z oświetleniem). Być może są tu też stele nagrobne ze starego cmentarza.

Obrazek

Strony

Subskrybuj RSS - Judaika