Poniedziałek, 19 maj 2008 r.

"Dzień dobry. Szanowni Go¶cie, Rodzino, Przyjaciele,
Nazywam się Karen Greene, jestem jedyn± córk± Sama Greene, który jest tu z jego ukochan± Thelm± Becker. Mój m±ż Jim przyjechał tutaj ze mn±, jak również dwoma z trzech moich braci - Harlanem Greene oraz Tomem Greene. Nie mogę stwierdzić, że przez lata czekałam na ten dzień. Prawdę mówi±c, nigdy nie s±dziłam, że będę mogła postawić stopę na polskiej ziemi. Oboje moi rodzice byli mocno zdeterminowani by już tu nie przyjeżdżać. Dlatego też, kiedy mój ojciec powiedział: "Wygl±da na to, że trzeba będzie jechać do Polski", uniosłam oczy i oto jeste¶my tutaj.

Pragnę podziękować wszystkim - z USA, Kanady, Izraela, Wielkiej Brytanii, Warszawy i Sławatycz - zaangażowanym w dzieło restauracji cmentarza. Dzięki Wam moja podróż doszła do skutku. Chcę także podziękować tacie za to, że jest moim ojcem. To wszystko wydarzyło się także dzięki Tobie".

To byłoby wszystko, co powiedziałabym, gdybym została poproszona o zabranie głosu podczas ceremonii. Ale to nie było wła¶ciwe miejsce dla mnie lub moja kolej. Nie, ceremonia była dla tych, urodzonych w Sławatyczach, w tym także dla mojego ojca, którzy na tej ziemi doznali niewiarygodnego terroru.

Być może odnowienie żydowskiego cmentarza w tym małym sztetl zakończy straszny rozdział i będzie pocz±tkiem bardziej szczę¶liwej przyszło¶ci. My¶lę, że wła¶nie to chcieli osi±gn±ć i dlatego przebyli wiele mil, by razem stawić się w tym miejscu.

Sławatycze w Polsce, nad rzek± Bug. Minęło ponad sze¶ćdziesi±t lat, odk±d mój ojciec spacerował ulicami rodzinnego miasteczka. Nie było powodu, aby wracać do miasta, które plecami odwróciło się do krzywd, jakie wyrz±dzono jego żydowskim s±siadom, lub też, co gorsze, czynnie uczestniczyło w tym horrorze. Nie było po co wracać, chyba tylko po to, by zamkn±ć księgę złych wspomnień i otworzyć oczy, umysły i serca dla nowego pocz±tku.

I to był piękny pocz±tek, jak pisanie nowego rozdziału. Mieszkańcy zaczęli pojawiać, jeden po drugim, pieszo, na rowerach; wychodzili do bram, do ogrodzeń. I zaczęli przeci±gać przyjezdnych przez dług± linię wspomnień.

Nazwiska takie jak Gitelman, Greenspan, Grynblat, Grynberg, Metnik, Rypkowski, Waserman.... Chcieli rozmawiać, musieli rozmawiać. Uczestnicy naszej wycieczki musieli zobaczyć, usłyszeć i poczuć, że był to czas leczenia starych ran.

Phillip nie dał się ponie¶ć emocjom: "Moi braci zostali zabici przez nazistów w 1939 roku. Nie zrobili niczego złego. Byli dobrymi ludĽmi..... Jestem jedynym, który ocalał. Żyję poza Sławatyczami, ale Sławatycze wci±ż s± we mnie. Miasteczko jest ci±gle w moim sercu".

W uroczysto¶ci brali udział między innymi: przedstawiciel wojewody lubelskiego, przedstawiciele ko¶cioła katolickiego i przewodnicz±cy miejscowego samorz±du. Pokładamy nadzieję w nowym pokoleniu, gdy widzimy dzieci przynosz±ce nagrobek, niegdy¶ przez nie odnaleziony i zabezpieczony. Sami starannie umieszczaj± go na ogołoconym cmentarzu. Jest miejsce dla innych nagrobków, które może kiedy¶ zostan± odnalezione. I gdy miejscowi przechadzaj± się z Phillip'em, obiecuj± oddać cze¶ć nad grobem policjanta Funka, pochowanego na tak pięknie utrzymanym cmentarzu katolickim.

Cmentarz i zniszczona macewa.