Cmentarz żydowski w Łosicach

W wydanym w 1884 roku piątym tomie "Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" o Łosicach napisano:

Łosice, osada miejska nad rzeką Tuczną, powiat konstantynowski, gmina i parafia Łosice. Leży w nizinie nadrzecznej, odległa 28 wiorst od Siedlec. Posiada kościół parafialny drewniany, cerkiew pounicką, synagogę, szkołę początkową, sąd gminny okręgu IV, urząd gminny, stację pocztową. W 1827 roku było tu 190 domów i 1543 mieszkańców, w 1862 roku 199 domów (6 murowanych) i 1755 mieszkańców (838 Żydów); obecnie jest 208 domów, 2610 mieszkańców i 3332 mórg ziemi miejskiej. Łosice należą do rzędu dawniejszych osad miejskich na Podlasiu. Aleksander Jagiellończyk w 1505 roku przenosi mieszczan tutejszych z prawa ruskiego na niemieckie. Wzniesiono wtedy ratusz z jatkami, wagą, postrzygalnią, ustanowiono jarmarki. Mimo to starostowie mielniccy nie przestawali uciskać mieszczan, a poborcy wybierali opłaty według ustaw litewskich. Dopiero uchwała sejmowa z 1573 roku położyła koniec wyzyskiwaniu. Władysław IV przywilejem z 1647 roku pozwolił mieszczanom pędzić wódkę i rozwozić ją swobodnie. Zniszczone w czasie wojen szwedzkich otrzymały Łosice w 1677 roku potwierdzenie i rozszerzenie przywileju co do wyrobu i sprzedaży trunków, lecz napływ Żydów protegowanych przez starostów uniemożliwiał mieszczanom konkurencję i doprowadził ich do nędzy. Zakazy królewskie, potwierdzone kilkukrotnie, nie zaradziły nadużyciom; ludność chrześcijańska musiała poprzestawać na pracy rolnej.

Istotne w tym zapisie jest to, że Żydzi pojawiają się w zniszczonych Łosicach po wojnach szwedzkich. Wojny te (jak i wcześniejsze wojny kozackie) doprowadziły do zniszczenia zabudowy i wyludnienia miast. Ich właściciele zabiegali o odbudowę i rozwój. Niemal powszechnie nadawano przywileje osadnicze Żydom w wyniszczonych osadach w których pozostała ludność by przetrwać zajmowała się już niemal tylko uprawą ziemi. Łosice nie były tu wyjątkiem. Wydany 30 maja 1690 roku przez króla Jana III Sobieskiego przywilej pozwalał Żydom założyć w Łosicach cmentarz.

Pokaż Judaika na większej mapie

Do zniszczenia cmentarza doszło w okresie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej. Stele nagrobne usunięto z terenu cmentarza i wykorzystano do utwardzania dróg oraz podwórka domu zajętego przez niemiecką żandarmerię.

Po wojnie, w czasach PRL usiłowano odzyskać macewy i przeneiść je na teren cmentarza. Zamiast tego władze lokalne utworzyły na terenie cmentarza park jordanowski i scenę plenerową. Dopiero w 2008 roku miejsce to stało się ponownie cmentarzem żydowskim. Z odzyskanych macew stworzono lapidarium. Kilkadziesiąt macew osadzono w betonowej scenie.

Oczyszczone macewy, z których wiele posiada jeszcze resztki pokrywającej je niegdyś polichromii umieszczono na wewnętrznej stronie muru cmentarza.

Korzystałem z informacji zamieszczonych na stronie Cmentarze żydowskie w Polsce