Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ŚRODA ŚLĄSKA

Jak podaje Zbigniew Aleksy w albumie "Środa Śląska na starej widokówce", pierwsze wzmianki o Żydach ze Środy Śląskiej (w języku niemieckim: Neumarkt in Schlesien) pochodzą z trzynastego wieku - wiadomo bowiem, że w 1248 r. król czeski Karol zwolnił Żyda średzkiego o imieniu Muszo z płacenia podatków. Większa grupa wyznawców judaizmu musiała mieszkać w Środzie w pierwszej połowie XIV wieku. Na przełomie XIV i XV w. przez Śląsk przetoczyły się fale antysemickich wystąpień. Wydarzenia te ominęły Środy Śląskiej. W 1455 roku Żydzi zostali zmuszeni do opuszczenia miasta. Stan ten trwał do 1770 roku, kiedy to zgodę na osiedlenie się otrzymał Izaak Izrael.

Istotny rozwój osadnictwa żydowskiego w Środzie Śląskiej przypadł na wiek dziewiętnasty. W 1817 r. w miejscowości żyło 17 wyznawców religii mojżeszowej, w 1818 - 27, w 1871 - 202. W 1861 roku zbudowano synagogę. Wichry historii sprawiły jednak, że na przełomie kolejnych stuleci liczba Żydów na Dolnym Śląsku zaczęła spadać. W 1925 roku w Środzie Śl. mieszkało już tylko 47 osób pochodzenia żydowskiego. Dalszy spadek wymusiło przejęcie władzy w kraju przez partię nazistowską. Podczas Nocy Kryształowej w dn. 9-10 listopada 1938 roku hitlerowskie bojówki zniszczyły synagogę i zdemolowały dwa sklepy prowadzone przez Żydów. Dalsze losy Żydów średzkich nie są nam znane. Jak podaje "The Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust", jeszcze jesienią 1942 r. w Środzie Śląskiej żyły cztery osoby pochodzenia żydowskiego, pozostające w związkach małżeńskich z chrześcijanami. Można przypuszczać, że większość z ostatnich żydowskich mieszkańców Środy Śląskiej zginęła podczas drugiej wojny światowej.

Cmentarz żydowski w Środzie Śląskiej założono w 1844 roku przy Bergstrasse, obecnej ul. Górnej, na działce o powierzchni 0,21 hektara. O tym jak miejsce to wyglądało przed wojną, wiemy dzięki przechowywanemu w Żydowskim Instytucie Historycznym archiwalnemu zdjęciu nekropolii - był to cmentarz o formach nagrobnych typowych dla ludności żydowskiej związanej z niemieckim kręgiem kulturowym; w istotnym stopniu zasymilowanej i relatywnie zamożnej. Zapewne w latach trzydziestych, po dojściu nazistów do władzy, cmentarz został zdewastowany. Ostatnie zachowane nagrobki usunięto po wyzwoleniu, w latach sześćdziesiątych, a na terenie nekropolii wybudowano budynki szkolne. W lipcu 2001 r. w miejscu pochówku żydowskich mieszkańców Środy Śląskiej - tuż obok placu zabaw - ustawiono stylizowany na macewę pomnik. Na jego awersie wyryto napis w językach: hebrajskim, niemieckim i polskim o treści: "W tym miejscu znajdował się cmentarz wspólnoty żydowskiej". W uroczystości odsłonięcia monumentu udział wzięli przedstawiciele lokalnych władz oraz Żydzi wywodzący się ze Środy Śląskiej, między innymi Elli Scheyer i Albrecht Wallis.

tekst: Bielawski
zdjęcia współczesne: M. Frąckowiak
zdjęcie archiwalne ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego

archiwalne zdjęcie cmentarza żydowskiego w Środzie Śląskiej cmentarz żydowski w Środzie Śląskiej ....zaledwie kilka metrów od huśtawek i innych atrakcji placu zabaw.... cmentarz żydowski w Środzie Śląskiej
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach ze Środy Śląskiej i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas