Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
SOSNOWIEC - cmentarz żydowski przy ul. Stalowej

Cmentarz żydowski w Sosnowcu-Milowicach zlokalizowany jest przy ul. Stalowej, pomiędzy ogródkami działkowymi i granicą z Czeladzią, na wysokości ul. Stawowej i ul. B. Prusa. Geneza powstania tej nekropolii i jej historia - wobec zniszczenia archiwów przedwojennej Gminy Żydowskiej w Sosnowcu - do dziś toną w mrokach dziejów. Wojciech Jaworski w swym opracowaniu zatytułowanym: "Żydowskie gminy wyznaniowe w Zagłębiu Dąbrowskim" ("Biuletyn ŻIH", nr 1-2/145/461 z 1988 r.) podaje, że w związku z zapełnieniem cmentarza przy ul. Gospodarczej, sosnowiecka gmina żydowska pod koniec lat dwudziestych XX wieku rozpoczęła starania o założenie nowego miejsca pochówku na gruntach Towarzystwa Kopalń i Zakładów Hutniczych w dzielnicy Milowice. Plany te nie zostały jednak wtedy zrealizowane. Nekropolia nie jest też zaznaczona na wydanej w 1933 roku mapie Wojskowego Instytutu Geograficznego. Prawdopodobnie cmentarz powstał krótko przed wybuchem drugiej wojny światowej i pełnił funkcje grzebalne do czasu likwidacji getta w Sosnowcu. Tezę tą potwierdza zapis, jaki poczynił Natan Eliasz Szternfinkiel w wydanej w 1946 roku książce "Zagłada Żydów Sosnowca". N. Szternfinkiel - opisując życie Żydów sosnowieckich w ostatnich latach przed wybuchem drugiej wojny światowej - wzmiankuje bowiem również "cmentarz na Piaskach". Z kolei na stronie internetowej Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego znajduje się wzmianka o pochówku na cmentarzu żydowskim w Milowicach trzynastu Żydów, rozstrzelanych przez nazistów w dniu 4 września 1939 roku. Więcej światła na sprawę rzuca miejscowy historyk Grzegorz Onyszko, pisząc w liście skierowanym do naszego portalu: "Według dokumentów archiwalnych cmentarz powstał w 1936 roku, choć pierwsze pochówki miały się odbywać od połowy 1934 r. Gmina w tereny pod cmentarz nabyła w połowie lat dwudziestych, ale z powodów trudności finansowych i rozłamu cmentarz założono znacznie później".

Do dziś na relatywnie dużej powierzchni przetrwało około dwudziestu nagrobków lub ich fragmentów, z czego tylko kilka zachowało się w stanie umożliwiającym odczytanie epitafiów. Zidentyfikowane przez nas pomniki pochodzą z okresu Holocaustu. Część z nich ma zapewne charakter symboliczny - do takich należy nagrobek Racheli Gross, zmarłej w 1943 roku w Oświęcimiu czy też macewa mężczyzny o nazwisku Zylbersztajn, zmarłego w dn. 30 czerwca 1945 r. w Terizinie (Theresienstadt). Na innej z macew widoczny jest fragment inskrypcji o treści: "[....) żona Szlomo Tarnhajma. Zginęła śmiercią męczeńską. Zamordowana przez niemieckich morderców w dniu 19 elul 1942 r. [1.IX.1942 r. ] w wieku 47 lat. Niech jej dusza związana będzie w węzeł życia wiecznego".

Jak wynika z dokumentu sporządzonego w 1965 roku przez Kongregację Wyznania Mojższowego w Sosnowcu, w latach sześćdziesiątych cmentarz był zniszczony, pozbawiony ogrodzenia, a od zakończenia wojny nie wykonywano żadnych prac restauracyjnych. Z zamieszczonej na stronie www.sosnowiec.info.pl wypowiedzi jednego z internautów wiadomo, że w tym okresie na terenie nekropolii znajdowało się "bardzo dużo rozwalonych pomników". Można przypuszczać, że do dewastacji cmentarza przyczynili się niektórzy właściciele pobliskich ogródków działkowych - zimą 2008 roku nasz lokalny korespondent przed wejściem na jedną z działek odnalazł macewę, służącą jako płyta chodnikowa.

Mimo ustawionych tablic informacyjnych, teren cmentarza służy jako nielegalne wysypisko śmieci. Widoczne są też ślady plądrowania grobów.

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Michał Pałucki
Więcej zdjęć tego Autora znajdziesz na stronie www.myszograf.cba.pl
Polecamy też odwiedzenie stron o cmentarzach żydowskich,
zlokalizowanych przy ul. Pastewnej
oraz przy ul. Gospodarczej
Księgę Pamięci Sosnowca znajdziesz tutaj:

sosnowiec - tablica informacyjna
Sosnowiec - nagrobek rodziny Gross macewa na cmentarzu żydowskim w Sosnowcu Milowicach Sosnowiec Milowice - cmentarz żydowski
błogosławionej pamięci Sosnowiec Milowice - rozkopany grób
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas