Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
PABIANICE
     

Pierwsze wzmianki o osadnictwie żydowskim w Pabianicach pochodzą z końca osiemnastego wieku. W 1794 roku w Pabianicach żyło piętnastu wyznawców judaizmu. Ich liczba stopniowo wzrastała, sto lat później było tu już ponad pięć tysięcy Żydów, a przed wybuchem II wojny światowej w mieście mieszkało - według różnych szacunków - od 8.500 do 9.000 osób pochodzenia żydowskiego.

Jak podaje Wikipedia, Żydzi z Pabianic "zajmowali się drobnym i wielkim handlem, niektórymi rzemiosłami oraz finansami, nakładem i przemysłem. Kilka kupieckich i rzemieślniczych rodzin żydowskich, między innymi Baruchowie, Poznańscy, Lewiccy, dołączyło w XIX wieku do elity przemysłowców pabianickich". Wśród pabianickich Żydów było wielu chasydów, pozostających pod wpływem dynastii cadyków z Góry Kalwarii. W mieście mieszkał też Mendele Alter, brat słynnego Gerer Rebe.

Kres pabianickiego sztetl przypadł na 1942 rok. W dniu 16 maja 1942 roku teren getta otoczyły oddziały SS. Żydzi zostali zmuszeni do przejścia na miejscowy stadion, gdzie dokonano selekcji, rozdzielając rodziny. Ponad cztery tysiące osób wysłano do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. Tam znaleźli śmierć w samochodowych komorach gazowych. Zdolnych do pracy przetransportowano do getta w Łodzi. Wielu zostało zabitych podczas drogi na stadion. Podczas tego "marszu śmierci" zginęli najsłabsi - dzieci, starcy i kaleki, chorzy i niedołężni.

Historii pabianickiego getta poświęcony jest film dokumentalny Zbigniewa Gajzlera, zatytułowany "Sarid". Bohaterem filmu jest Aleksander Bartel, który jako dziecko mieszkał w getcie w Pabianicach. Z całej rodziny tylko on przeżył Holocaust. Zbigniew Gajzler tak mówił w jednym z wywiadów: "Zafrapowały mnie dzieje pana Aleksandra, który dzisiaj żyje w Tel Awiwie. Umówiliśmy się, że opisze swoje życie, a ja nakręcę film. Pan Bartel wystąpił w nim jako główny bohater, w tle jest getto pabianickie, jego likwidacja oraz relacje Żydów z Pabianic, którzy przeżyli i mieszkają teraz w różnych zakątkach świata".

Cmentarz żydowski w Pabianicach powstał w połowie XIX wieku i jest zlokalizowany u zbiegu ul. Jana Pawła II i ul. J. Śniadeckiego. Mimo zniszczeń i zajęcia części terenu przez skład węgla oraz kotłownię, do dziś zachowało się kilkaset macew, na wielu z nich odrestaurowano polichromie.

Wiele informacji o pabianickich Żydach można znaleźć w książce autorstwa Romana Peski, zatytułowanej "Skazani na zagładę. Żydzi w Pabianicach 1794 - 1998", wydanej przez Oficynę "Pamięć".

Polecamy też odwiedzenie witryny internetowej We remember Jewish Pabianice

tekst: KB - www.kirkuty.xt.pl
zdjęcia: Aleksander Batorowski - Łódzkie Towarzystwo Fotograficzne

Pabianice - macewa z polichromią
Macewa na cmentarzu żydowskim w Pabianicach
Pabianice - macewa
Macewa w Pabianicach
Cmentarz żydowski w Pabianicach Pabianice - kirkut
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas