Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
KORONOWO
  English text

Początki osadnictwa żydowskiego w Koronowie przypadają zapewne na koniec XVIII wieku, a rozkwit miejscowej społeczności żydowskiej przypadł na kolejne stulecie. Zbudowano wówczas synagogę i zorganizowano żydowską gminę wyznaniową, a liczebność wyznawców judaizmu osiągnęła najwyższy poziom. O ile w 1804 roku w mieście żyło zaledwie czternastu Żydów, to w 1861 roku ich liczba wynosiła 479 osób.

Na przełomie XIX i XX w. liczebność Żydów w mieście stopniowo spadała. Wielu z nich opuściło swe rodzinne strony i wyemigrowało, między innymi do Stanów. W spisie powszechnym z 1921 roku już tylko pięćdziesięciu sześciu koronowian zadeklarowało pochodzenie żydowskie. W 1932 roku rozwiązano oficjalnie gminę żydowską w Koronowie, a mieszkający tu ostatni trzej Żydzi zostali podporządkowani kahałowi w Bydgoszczy. W październiku 1938 roku budynek koronowskiej synagogi sprzedano Towarzystwu "Sokół". W dniu 18 grudnia 1939 roku naziści deportowali jedynego już wówczas Żyda z Koronowa. Tak zakończyła się historia tego sztetl.

Dziś materialnym śladem po koronowskich Żydach jest niewielki cmentarz, założony w 1817 roku i zlokalizowany na niewielkim wzniesieniu nad pradoliną Brdy, przy obecnej ul. Kolejowej. Cmentarz powstał na planie kwadratu. Do dziś na powierzchni ok. 0,36 ha przetrwało kilkadziesiąt nagrobków i resztki starego, ceglanego muru z bramą z 1935 roku. Widoczne są też betonowe podstawy zniszczonych grobowców. Większość macew to typowe dla przełomu XIX i XX wieku stele, z inskrypcjami w językach hebrajskim i niemieckim. W zwieńczeniach płyt można odnaleźć nie tylko tradycyjne dla żydowskiej sztuki nagrobnej płaskorzeźby błogosławiących rąk czy dłoni z dzbanem, ale też reliefy świadczące o asymilacji i przenikaniu kultur, takie jak obcy judaizmowi symbol opatrzności bożej. Teren cmentarza porastają krzewy lilaka oraz lipy.

Koronowo - kirkut Koronowo - kirkut Koronowo - kirkut
zdjęcia: Maciej Stanke
W latach pięćdziesiątych władze zamierzały zamknąć nekropolię i na jej terenie urządzić cmentarz komunalny. Na szczęście jednak Urząd do spraw Wyznań w piśmie z dn. 25 lutego 1955 r. "w zasadzie" popierając sprawę, zwracał uwagę, że "przeznaczenie byłego cmentarza wyznaniowego na cmentarz komunalny może wywołać uprzedzenia ludności wierzącej, która nie będzie tam chciała grzebać swoich bliskich, co z kolei może przyczynić się do położenia sprawy cmentarzy komunalnych w ogóle". Ostatecznie plany te nie zostały zrealizowane.
Koronowo - macewa Nagrobek na cmentarzu żydowskim w Koronowie Macewy w Koronowie
zdjęcia: A. Przewoźny - www.andi.art.pl

Od niedawna cmentarzem opiekują się uczniowie Szkoły Podstawowej nr 2 w Koronowie. Oprócz prac porządkowych przeprowadzono inwentaryzację zachowanych nagrobków, wykonując ich spis, dokumentację fotograficzną oraz tłumacząc nazwiska zmarłych. Temu cennemu przedsięwzięciu patronują Centrum Edukacji Obywatelskiej, Instytut Dziedzictwa Narodowego, Narodowe Centrum Kultury, Gmina Żydowska oraz władze miasta. W dniu 26 lutego 2007 roku burmistrz Stanisław Gliszczyński oficjalnie powierzył młodym koronowianom opiekę nad cmentarzem. Więcej informacji o tej inicjatywie znajdziesz na stronie www.ceo.org.pl.Nekropolia jest wpisana do rejestru zabytków pod numerem A/241/90.

tekst: K. Bielawski
Wiele zdjęć z cmentarza żydowskiego w Koronowie znajdziesz też
na stronach: Altacarya oraz www.skutecki.pl
Kliknij tu, by obejrzeć multimedialną prezentację cmentarza
Kliknij tu, by zobaczyć lokalizację cmentarza na mapie z 1934 roku
Bibliografia:
Tomasz Kawski "Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza i Pomorza
w latach 1918-1942"
"Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust"

Cmentarz żydowski w Koronowie
w obiektywie Remigiusza Talaczyńskiego
Więcej zdjęć tego Autora znajdziesz na stronie www.dogit.pl
macewa - Koronowo Koronowo - nagrobek na cmentarzu żydowskim
mur cmentarza żydowskiego w Koronowie Koronowo - macewy macewa na cmentarzu żydowskim w Koronowie
pomnik na cmentarzu żydowskim kikrut w Koronowie
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Koronowa i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz
z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas